قیاس تطبیقی کیفیت های فضایی پیاده روهای خیابان تجاری با تأکید بر آسایش زنان (مورد پژوهی: خیابان مصدق و نوبهار شهرکرمانشاه)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه معماری، واحد اسلام‌آباد غرب، دانشگاه آزاد اسلامی، اسلام‌آباد غرب، ایران.

چکیده

زنان، بخش قابل توجهی از مخاطبان خیابان­ های تجاری هستند که نیازهای آنان برای حضور در این فضاها کمتر از سایر گروه­ ها مورد توجه قرار گرفته است و بطوری که ممکن است بارها از زنان شنیده باشیم که تجربه حضور و عبور از این گذرها برای این گروه جنسی راحت نیست؛ چرا که حس ناراحتی و ناامنی را در آنان ایجاد می­ کند. مسیرهای پیاده­رو خیابان­ های تجاری مصدق و نوبهار در شهر کرمانشاه نیز از این قاعده مستثنی نبوده وآنچه از بررسی و تحلیل وضعیت عملکردی و تجربه حضور زنان به ویژه در ساعات پر رفت­ و­آمد در این دو خیابان برآید، نشان از عدم توجه به معیارهای آسایش زنان اعم از آسایش محیطی و روانی در طراحی این فضاها دارد. بر این اساس هدف پژوهش حاضر کاربردی و در پی بررسی و تحلیل وضعیت آسایش (محیطی و روانی زنان) براساس امکانات موجود در پیاده روهای مذبور و نیز تحلیل و ارزیابی کیفیت محیط براساس شاخص­ های کیفیت محیط است و به دنبال پاسخ به این پرسش است که وضعیت آسایش زنان در پیاده ­روهای خیابان تجاری شهر کرمانشاه چگونه است و برای تحقق آن چه باید کرد؟ این پژوهش از نظر ماهیت کاربردی و با رویکرد توصیفی-تحلیلی، ابتدا به شناخت عناصر تشکیل ­دهنده پیاده ­رو، شاخص ­های کیفیت فضا و مؤلفه­ های آسایش زنان با استفاده از مطالعات اسنادی و منابع کتابخانه­ ای می ­پردازد، سپس براساس مفاهیم مستخرج از بخش نظری و رابطه نیاز آسایش زنان با شاخص­ های کیفیت فضای پیاده­ رو، معیارهای ارزیابی آسایش زنان براساس استاندارد­های جهانی تدوین می­گردد. ابزار مورد استفاده در این پژوهش مشاهده میدانی و پرسشنامه (طیف لیکرت) و مصاحبه می ­باشد. حجم نمونه براساس فرمول کوکران و برای هر نمونه 200 نفر و توزیع پرسشنامه به صورت تصادفی در میان زنان حاضر در خیابان­های تجاری بوده است. سنجش داده ­­ها با استفاده از سنجش رایج آماری (درصد) و ارزیابی پایایی با استفاده از آلفای کرونباخ در نرم ­افزار SPSS انجام گرفته است. نتایج حاصل از تحلیل نظام ­مند داده ­ها حاکی از آن است که وضعیت تأمین آسایش زنان در هر دو پیاده ­روِ خیابان ­های مصدق و نوبهار ضعیف ارزیابی می­شود، بطوریکه آسایش محیطی (فیزیولوژیکی و فیزیکی) زنان نامطلوب و بیشترین میانگین در حوزه عبور و حوزه سواره­رو می­ باشد. از نظر معیارهای آسایش روانی نیز هر دو خیابان در حوزه لبه دارای وضعیت نسبتاً مطلوبی می­ باشند. همچنین نتایج حاصل از بررسی و ارزیابی کیفیت فضایی نشان می­دهد پیاده ­رو خیابان نوبهار دارای کیفیت مطلبوب­تری نسبت به خیابان مصدق است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Comparative Comparison of the Spatial Quality of Commercial Street Sidewalks with an Emphasis on Women's Comfort (Case Study: Mossadegh Street and Nobahar Street, Kermanshah)

نویسنده [English]

  • Faezeh Taheri sarmad
Assistant Professor, Department of Architecture, Eslam Abad-E-Gharb Branch, Islamic Azad University, Eslam Abad-E-Gharb, Iran.
چکیده [English]

Women are a significant part of the audience of commercial streets, that their needs to be present in these space have been given less attention than other groups, and so we may have heard many times from women that the experience of being present and passing through these passages is not easy for this gender group, Because it creates a sense of discomfort and insecurity in them. The sidewalks of Mossadegh and Nobahar commercial streets in Kermanshah are no exception to this rule, and what can be seen from the analysis and analysis of the functional situation and the experience of the presence of women, especially during the busy hours, in these two streets, shows the lack of attention to comfort standards both environmental and psychological comfort in the design of these spaces. Based on this, the purpose of the current research is practical and it seeks to investigate and analyze the state of comfort (environmental and psychological of women) based on the facilities available on the said sidewalks, as well as the analysis and evaluation of the quality of the environment based on the indicators of the quality of the environment, and it seeks to answer the question that What is the comfort situation of women on the sidewalks of Kermanshah's commercial street and what should be done to make it happen? In terms of its applied nature and with a descriptive-analytical approach, this research first deals with the knowledge of sidewalk elements, space quality indicators and women's comfort components using documentary studies and library resources, then based on the concepts extracted from the theoretical part and the relationship between the comfort needs of women and the indicators of the quality of sidewalk space, the evaluation criteria for women's comfort are compiled based on international standards. The tools used in this research are field observation, questionnaire (Likert scale) and interview. The sample size was based on the Cochran formula and 200 people for each sample, and the questionnaire was randomly distributed among the women present in the commercial streets. Data measurement has been done using common statistical test (percentage) and reliability evaluation using Cronbach's alpha in SPSS software. The results obtained from the systematic analysis of the data indicate that the condition of women's comfort on both the sidewalks of Mossadegh and Nobahar streets is evaluated as poor, so that the environmental (physiological and physical) comfort of women is unfavorable and the highest average is in the crossing area and the area rider is facing. In terms of mental comfort criteria, both streets in the edge area have a relatively favorable condition. Also, the results of the survey and evaluation of the spatial quality show that the sidewalk of Nobahar Street has a better quality than Mossadegh Street.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Spatial quality
  • Commercial sidewalk
  • Women's comfort
  • Kermanshah

مراجع

  • آیین ­نامه طراحی معابر شهری.(1399). بخش دهم مسیرهای پیاده. تهران: معاونت حمل­ ونقل وزارت راه و شهرسازی.
  • اسدی محل چالی، مسعود. و بشارت، شراره. (1394). ارتقا سرزندگی پیاده ­راه­ های شهری به کمک رویکرد مکان­ سازی نمونه پژوهش خیابان صف (پیاده­ راه تجاری-فرهنگی سپهسالار) تهران. اولین همایش بین‏ المللی و سومین همایش ملی افق­ های نوین در توانمندسازی و توسعه پایدار معماری، عمران، گردشگری و محیط‌زیست شهری و روستایی، همدان.

https://civilica.com/doc/448955

  • انجمن شهرسازی آمریکا. (1387). مکان­ ها و مکان­ سازی، استانداردهای برنامه ریزی و طراحی شهری (ترجمه گیتی اعتماد، مصطفی بهزادفر و ساسان صالحی میلانی). تهران: نشر جامعه مهندسان مشاور ایران.
  • بنتلی، ای ین. اکلک، آلن. مورین، پال. مک گلین، سو. و اسمیت، گراهام. (1382). محیط­ های پاسخ­ده: کتاب راهنمای طراحان (ترجمه مصطفی بهزادفر). تهران: انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران.
  • بهزاد­فر، مصطفی، و جلیلی صدرآباد، سمانه ،و برجی، فاطمه. (1401). بررسی تطبیقی عوامل تبیین­ کننده میزان پیاده ­مداری محلی (مورد پژوهش: محله جنت ­آباد شمالی و محله نارمک (هفت‌حوض)). معماری و شهرسازی پایدار. 10 (1)، 106-91.

DOI:10.22061/jsaud.2021.7116.1748

  • پایاب، احسان. خطیبی، محمدرضا. سلطان ­زاده، حسین. و معینی­ فر، مریم. (1399). رتبه ­بندی کیفی و تحلیل فضاهای پیاده­ شهری با رویکردی عدالت فضایی موردمطالعه: پنج مسیر پرتردد شهر همدان. فصلنامه علمی پژوهش و برنامه ­ریزی شهری. 11 (41)، 113-130.

DOR: 20.1001.1.22285229.1399.11.41.8.7

  • پاکزاد، جهانشاه، و سوری، الهام. (1386). مقالاتی در باب طراحی شهری. تهران: نشر شهیدی.
  • پورناصری، شهناز. طاهر طلوع دل، محمدصادق. و سمیعی کاشی، سیده ثمینه. (1399). مدل تأثیر عوامل فیزیکی برآسایش فیزیکی انسان. فصلنامه نقش‌جهان – مطالعات نظری و فناوری­ های نوین معماری و شهرسازی. 10 (2)، 95-108.

http://bsnt.modares.ac.ir/article-2-39399-fa.html

  • تیبالدز، فرانسیس. (1387). شهرسازی شهروندگرا- ارتقای عرصه­ های همگانی در شهرها و محیط­ های شهری (ترجمه محمد احمدی­نژاد). اصفهان: نشر خاک.
  • جیکوبز، جین. (1386). مرگ و زندگی شهرهای بزرگ آمریکایی (ترجمه آرزو افلاطونی و علیرضا پارسی). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  • حاجی احمدی همدانی، آذین. ماجدی، حمید. و جهانشاه لو، لعلا. (1394). بررسی معیارهای تأثیرگذار برافزایش میزان فعالیت زنان در فضاهای شهری مطالعه موردی: محله پونک (20 متری گلستان) شهر تهران. فصلنامه علمی-پژوهشی مطالعات شهری. 47 (14)، 60-47.

https://urbstudies.uok.ac.ir/article-13007.html

  • حبیبی، میترا. و علی­پورشجاعی، فرشته. (1394). بررسی تطبیقی فضاهای عمومی ویژه زنان با فضاهای عمومی شهری در میزان پاسخگویی به نیازهای زنان نمونه موردی: پارک آب‌وآتش و بوستان بهشت مادران تهران. نشریه هنرهای زیبا-معماری و شهرسازی. 1 (2)، 33-17.

DOI: 10.22059/jfaup.2015.56368

  • راپاپورت، ایماس. (1384). معنی محیط ساخته شده: رویکردی در ارتباط غیر کلامی (ترجمه فرح حبیب). تهران: شرکت پردازش و برنامه­ریزی شهری.
  • سازمان برنامه ­ریزی منطقه­ ای سن­دیه­ گو. (1388). برنامه ­ریزی و طراحی برای پیاده ­­ها: رهنمودهای طراحی شهری پیاده ­مدار (ترجمه رضا بصیری مژدهی). تهران: طحان.
  • سجادزاده، حسن و حقی، محمدرضا. (1396). مقایسه تطبیقی کیفیت محیطی پیاده ­راه­های تجاری و بازارهای سنتی، نمونه موردی: پیاده ­راه پانزده خرداد و بازار قدیم تهران). نشریه معماری و شهرسازی آرمان‌شهر. 10 (21)، 59-49.

https://www.armanshahrjournal.com/article-58558.html

  • سیف اللهی فخر، سپیده، و لاریمیان، تایماز، و معززی مهر طهران، امیرمحمد. (1392). تعیین شاخص­های مؤثر در خلق مکان­های امن پیاده­ مدار جهت ارتقاء تعاملات اجتماعی (نمونه موردی: خیابان بهار آزادی محله خاک سفید تهران). معماری و شهرسازی ایران. 4 (5)، 85-95.

https://doi.org/10.30475/isau.2014.61965

  • صادقی، نرگس و سبحانی ارکانی، سهیل. (1392). امکان­سنجی احداث پیاده ­راه به‌عنوان یک کاتالیزور در جهت ارتقای کیفیت فضای شهری (مطالعه موردی: محور بوعلی همدان). مطالعات محیطی هفت حصار. 2 (5)، 20-13.

https://hafthesar.iauh.ac.ir/article-1-91-fa.html

  • عباس­ زاده، شهاب و تمری، سودا. (1391). بررسی و تحلیل مؤلفه ­های تأثیرگذار بر بهبود کیفیات فضای پیاده­ راه­ها به‌منظور افزایش سطح تعاملات اجتماعی (مطالعه موردی: محورهای تربیت و ولیعصر تبریز). فصلنامه علمی-پژوهشی مطالعات شهری. 1 (4)، 95-104.

https://urbstudies.uok.ac.ir/article-3668.html

  • عزتی، مهسا، و قلی­ پور، سیاوش، و مرادخانی، همایون. (1399). تولید اجتماعی فضای شهری، موردمطالعه پارک نوبهار کرمانشاه. فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران. (13)، 131-162.

https://doi.org/10.22035/jicr.2020.2375.2842

  • غفاریان شعاعی، مهران، و نقصان محمدی، محمدرضا، و تاجدار، وحید. (1392). شناسایی نحوه و میزان تأثیر عناصر پیاده­ روهای شهری بر ابعاد مؤلفه ­های سلامت عابران. فصلنامه علمی-پژوهشی مطالعات شهری. (7)، 30-15.

https://urbstudies.uok.ac.ir/article-5945.html

  • کاظمی، عباس. (1401). پرسه ­زنی و زندگی روزمرۀ ایرانی. تهران: فرهنگ جاوید.
  • گلگار، کورش. (1390). آفرینش مکان پایدار: تأملاتی در باب نظریه طراحی شهری. تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
  • لینچ، کوین. (1395). سیمای شهر (ترجمه منوچهر مزینی). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  • محمدی، کلثوم، و ذوالفقاری، حسن، و کولیوند، طاهره. (1398). شبیه ­سازی شرایط میکروکلیمایی و آسایش حرارتی در معابر اصلی کلان‌شهر کرمانشاه. فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری منطقه ­ای. 9(30)، 77-93.

DOI:10.22111/GAIJ.2019.4446

  • موسی­پور، حمیدرضا، و گوهری، حمید، و خسروشاهی، مهسا. (1392). نقش فضاهای تجاری پیاده­مدار در افزایش سطح سرمایه مکانی پایدار. کنفرانس بین­ المللی عمران و توسعۀ پایدار شهری، تبریز، مجتمع رفاهی پتروشیمی تبریز.

 https://civilica.com/doc/274090

  • نصیری، اسماعیل. (1390). راهبردهای طراحی و کنترل فضاهای پیاده ­روهای شهری. فصلنامه رشد آموزش جغرافیا. 95(4)، 19-14.

https://www.roshdmag.ir/Roshdmag_content/media/article/2909.pdf

  • نیکنام، عبدالرضا. و شاطرزاده، علی. (1395). بررسی مؤلفه­ های تأثیرگذار بر بهبود کیفیت پیاده­ راه ­ها با رویکرد تعاملات اجتماعی. چهارمین کنفرانس ملی پژوهش­ های کاربردی در مهندسی عمران، معماری و مدیریت شهری، تهران.

https://civilica.com/doc/612412

  • Alfonzo, M. (2005). To Walk or Not to Walk? The Hierachy of Walking Needs. Journal Environment and Behavior.(37), 808-836.

https://doi.org/10.1177/0013916504274016

  • Appelyard, D. (1983). Streets can Kill Cities: Third World Beware Guidelines for Design in Third World Cities. HABITAT INTL. 7 (3/4), 111-112.

https://doi.org/10.1016/0197-3975(83)90039-5

  • Budi Dermawan, W. & Bagaskara, H. & Isradi, M. & Mufhidin, A. (2021). Analysis of sidewalk or pedestrian path satisfaction (Case study of Casablanca Street, Kasablanka city mall area). IJTI International Journal of Transportation and Infrastructure. 5(1), 53-63.

https://doi.org/10.29138/ijti.v5i01.1501

  • Cullen, G. (1961). The Concise Townscape. London: Architectural Press.

https://doi.org/10.4324/9780080502816

  • Christopher, K. (2011). Better streets, better cities: A guide to street design in urban India. ITDP-EPC.

Http// www.itdo.org

  • Gardner, K. & Johnson, T. & Buchan, K. & Pharaoh, T. (1996). Developing a Pedestrian Strategy for London. Transport Policy and Its Implementation, Proceedings of Seminar B Held AT the 24th European Transport Forum, Brunel University, England. Retrieved from

https://trid.trb.org/view/483358

  • Mateo-Babiano, I. (2003). Pedestrain Space Management as a Strategy in Achieving Sustainable Mobility.

https://www.oilos-international.org/fileadmin/oikos-international/summer-Academies-old-ones/edition-2003/Papers/papers-babiano.pdf

  • Mutiwati, C. & Mita Suryani, F. & Faisal, R. & Ahlan, M. (2020). Analysis of pedestrians' sidewalk service. Transport problems. 4 (15), 69-82.

DOI: 10.21307/tp-2020-049

  • NZ Transport Agency. (2009). Pedestrain Planning and Design Guid. New Zealand: Land Transport New Zealan. Retrieved March 15, 2023.

https://www.nzta.govt.nz/resources/pedestrian-planning-guide/

  • Shaftoe, H. (2008). Convivial Urban Spaces: Creatimg Effective Public Spaces. London: Earthscan from Routledge.

https://doi.org/10.4324/9781849770873

  • Sapawi, R. & Said, I. (2012). Constructing Indices Representing Physical Attributes for Walking in Urban Neighborhood Area. Procedia- Social and Behavioral Sciences. (50), 179-191.

https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2012.08.026

  • Smith, D.E. (1987). The everyday world as problematic: A Feminist sociology. Boston: Northeastrn University.

https://doi.org/10.1177/089692059101800112

  • Smith, D.E. (1991). Writing women's experience into social science. Feminism and Psychology.1 (1), 155-169.

https://doi.org/10.1177/0959353591011019

  • Speiregen, P.D. (1965). Urban DESIGN, the Architecture of Towns and Cities. New York: McGraw-Hill.

https://archive.org/details/urban-design-the-architecture-of-town-and-cities-by-spreinger-paul-d/page/n51/mode/1up

  • Ujjwal, J. & Bandyopadyaya, R. (2022). Development of comprehensive service quality assessment framework for sidewalks considering desired and actual conditions. Transportion Letters. 1(2), 1-15.

https://doi.org/10.1080/1942867.2022.2047439

  • Zegeer, C.V. & Seiderman, C. & Lagerwey, P. & Cynecki, M. & Ronkin, M. & Schneider, R. (2002). Pedestrian Facilities Users Guide: Providing Safety and Mobility. U.S: Pedestrian and Bicycle information Center. Retrieved from

https://rosap.ntl.bts.gov/view/dot/35637

توسعه پایدار شهری
دوره 4، شماره 10
اردیبهشت 1402
صفحه 71-101

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار