سنجش مؤلفه‌های بر سازنده‌ی حس‌مکان در بافت‌های تاریخی؛ مروری بر محله بازار کرمانشاه

مقالات آماده انتشار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر دکتری شهرسازی، دانشکده معماری ‌و شهرسازی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران.

2 استاد گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران.

3 کارشناسی ارشد طراحی شهری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه صنعتی جندی‌شاپور دزفول، دزفول، ایران.

چکیده

حس‌مکان مفهومی مهم و تأثیرگذار در احساس شهروندان یک شهر یا باشندگان یک محله است. علاوه‌برآن، توجه به شاخص‌ها و گویه‌های مرتبط با این حس می‌تواند در پویایی فعالیت‌ها در بستر محلی، ماندگاری ساکنان در محله، افزایش حس‌تعلق مکانی افراد و تعهدشان نسبت به آن بسیار مؤثر باشد. این پژوهش با ماهیت توسعه‌ای-کاربردی، روش کمی و روش تحلیل توصیفی انجام شده‌است. فرضیه این پژوهش آن است که برساخت حس مکان در محله بازار به‌علت عقبه تاریخی‌اش، متأثر از عامل معناست. عطف به هدف پژوهش، سنجش عوامل بر سازنده‌ی حس‌مکان در محله‌ی بازار، حجم نمونه با توجه به جمعیت سال ۱۳۹۵ محله بازار واقع در بافت تاریخی و مرکز کرمانشاه که ۲۷۶۰ نفر بود و با به‌کارگیری فرمول کوکران و لحاظ نمودن خطای ۰۵/۰، ۳۶۲ نفر برآورد شد. به‌منظور سنجش متغیرهای وابسته پژوهش حاضر، از مدل معادلات ساختاری استفاده شد‌ه‌است. در مدل ترسیم‌شده متغیرهای وابسته کالبد، معنا و فعالیت به‌عنوان عناصر سازنده حس‌مکان در بافت تاریخی محله بازار موردسنجش قرارگرفته‌اند. فزون‌برآن، با استفاده از نرم‌افزار ایموس گرافیک (AG) مدل پژوهش مورد تحلیل واقع شد تا میزان اثرگذاری هریک از متغیرها بر ایجاد حس‌مکان در محله‌ی بازار کرمانشاه مشخص شود. نتایج حاکی از آن است که سه مؤلفه معنا، فعالیت و کالبد در برساخت حس‌مکان محله‌ی بازار دخالت دارند. بدین‌معنا که تمامی شاخص‌ها در سطح معناداری بالایی قرار داشتند. عطف به مدل معادلات ساختاری تدوین‌شده و برازش آن، می‌توان چنین استدلال کرد که مؤلفه معنا با بار عاملی ۹۹۷/۰ بالاترین تأثیرگذاری را بر ایجاد حس مکان دارد. فزون‌برآن، مؤلفه فعالیت با بار عاملی ۹۶۷/۰ و مؤلفه کالبد با بار عاملی ۹۱۵/۰ کمترین میزان تأثیرگذاری را بر ایجاد حس‌مکان در محله‌ی بازار کرمانشاه دارند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Measuring the Constructs of Sense of Place in Historical Area; A Review on Bazaar Neighborhood in Kermanshah

نویسندگان [English]

  • Mojtaba Lorzangeneh 1
  • Mohammad Masoud 2
  • Arezou Jamshidi Sheikhi Abadi 3
1 PhD. Candidate in Urbanism, Faculty of Architecture and Urban Planning, Art University of Isfahan, Isfahan, Iran.
2 Professor in Urbanism, Faculty of Architecture and Urban Planning, Art University of Isfahan, Isfahan, Iran.
3 M.Sc. in Urban Design, Faculty of Architecture and Urban Planning, Jundi-Shapur University of Technology, Dezful, Iran.
چکیده [English]

A significant and determining factor in how a city's population or neighborhood residents feel is the sense of place. The dynamics of activities in the local context, the viability of inhabitants in the neighborhood, and boosting people's commitment to and sense of place boundary can all greatly benefit from paying attention to the indications and things associated with this emotion. This study used a developmental-applied nature, a quantitative approach, and a descriptive analytic method. The hypothesis of the research is that the construct of the sense of place in the Bazaar neighborhood due to its historical background is affected by the meaning. In order to measure the constructs of sense of place in the Bazaar neighborhood, which is located in the historical core and center of Kermanshah, the sample size was estimated to be 362 people using Cochran's formula and accounting for the error of 0.05. The structural equation model has been utilized to measure the research's dependent variables. The physical, meaning, and activity-dependent variables have been calculated in the model as the fundamental components of the sense of place in the Bazaar neighborhood in the historic core of Kermanshah. Amos Graphics (AG) software was also used to assess the research model in order to ascertain how each variable affected the development of a sense of place in the Bazaar neighborhood. The findings show that a sense of place in the Bazaar neighborhood is influenced by three factors the physical, activity, and meaning. This indicates that all of the signs were highly significant. It can be stated that the meaning component, which has a factor load of 0.997, has the most influence on establishing a sense of place in light of the structural equation model that was developed and its fit. A sense of place is least influenced by the activity component, with a factor loading of 0.967, and the physical component, with a factor loading of 0.915, in the Kermanshah Bazaar neighborhood.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Historical Area
  • Sense of Place
  • Kermanshah
  • Structural Equation Model
  • Bazaar Neighborhood

مراجع

  • احمدی‌نژاد، فرشته، بندرآباد، علیرضا، پیری، سعید، و مدیری، آتوسا. (1400). تبیین مؤلفه‌های حس‌مکان در پهنه فرهنگی تهران موردمطالعه: محور علمی- فرهنگی دروازه دولت- میدان انقلاب. نشریه اقتصاد و برنامه‌ریزی شهری، 2(4)، 391-409.

https://doi.org/10.22034/UE.2022.2.04.10

  • اسلامی، شیرین، و شاهیوندی، احمد.(1401). سنجش شاخص‌های خلق حس مکان در توسعه‌های جدید شهری نمونه موردمطالعه: شهرک قدس قم. نشریه مطالعات شهری، 12(47)، 64-51.

https://doi.org/10.34785/J011.2022.018

  • پور­موسوی، نادر، جمشیدی شیخی­آبادی، آرزو، و لرزنگنه، مجتبی.(1402). کاربست اصول نوشهرگرایی و حس‌مکان در بازآفرینی محله‌ی آبشوران کرمانشاه. نشریه مطالعات ساختار و کارکرد شهری، 10(34)، 179-215.

https://doi.org/10.22080/usfs.2023.23886.2273

  • حبیب­زاده کوزه کنانی، سید جواد، عبدالله زاده طرف، اکبر، ستاری ساربانقلی، حسن، و پاکدل فرد، محمدرضا.(1401). تحلیلی بر عوامل تبیین‌کننده‌ی حس‌مکان در بافته‌ای تاریخی (مطالعه موردی: شهر تبریز). نشریه معماری و شهرسازی پایدار، 10(2)، 106-95.

10.22061/jsaud.2022.8440.1969

  • حیدری، محمدجواد. (1399). تحلیلی بر نقش مکان‌های مذهبی در ایجاد حسّ مکان در ساکنین محلّات شهری (مطالعه‌ی موردی: مسجد و محلّه‌ی حسینیّه‌ی زنجان). جغرافیا و روابط انسانی، 3(2)، 496-478.

https://doi.org/10.22034/gahr.2020.254902.1463

  • دانش‌پور، سیدعبدالهادی، و صفارسبزوار، فاطمه.(1397). تحلیلی بر عوامل کالبدی مؤثر بر حس تعلق به مکان در مرکز قدیمی شهر سبزوار. پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 9(33)، 136-125.

https://dorl.net/dor/20.1001.1.22285229.1397.9.33.9.8

  • رضایی، محمدرضا، و حج فروش، شهاب‌الدین.(1398). ارزیابی عملکرد مؤلفه‌های آسایش بصری و رابطه آن با حس‌مکان (مطالعه موردی: شهر یزد). فصلنامه پژوهش‌های جغرافیایی برنامه‌ریزی شهری، 7(3)، 533-552.

https://doi.org/10.22059/jurbangeo.2019.276688.1065

  • رضوانی، نوشین، بهزادفر، مصطفی، و حبیبی، کیومرث.(1396). ارزیابی بافت های تاریخی بر پایه هنجار حس تعلق به مکان (نمونه مطالعاتی: محله سرچشمه گرگان). فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 8(29)، 23-42.

https://dorl.net/dor/20.1001.1.22285229.1396.8.29.2.6

  • رنجبری، امیر، جعفری مهرآبادی، مریم، و آقائی زاده، اسماعیل.(1402). تحلیلی بر رابطه حس مکان با تعلق در محلات شهری (نمونه موردی: محله باقرآباد شهر رشت). فصلنامه علمی پژوهشی و برنامه‌ریزی شهری، 14(52)، 107-122.

https://doi.org/10.30495/jupm.2021.25813.3609

  • سلطانی، علیرضا، و حاتم گلزاری، الهام. (1400). تحلیلی بر مؤلفه‌های تبیین‌کننده حس تعلق مکانی در محلات نوبنیاد شهری (مطالعه موردی: محله باغچبان تبریز). مجله جغرافیا و توسعه فضای شهری، 8 (۱)، 37-55.

https://doi.org/10.22067/jgusd.2021.48011.0

  • شهریاری، محمدرضا، و مشک­سار، پریسا.(1400). بررسی عناصر کالبدی حس تعلق به مکان در محلات شهری (مطالعه موردی: شهرک شهید بهشتی شهر شیراز). فصلنامه پژوهش‌های جغرافیای اقتصادی، 2(6)، 1-11.

https://dorl.net/dor/20.1001.1.27173747.1400.2.6.1.7

  • صالحیان آغبلاغ، سودا.(1397). بررسی حس تعلق مکان در مجتمع‌های مسکن مهر (مطالعه موردی: مسکن مهر پیله مهران شهر اردبیل). پایان‌نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری گرایش برنامه‌ریزی مسکن، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.
  • ضابطیان، الهام، و خیرالدین، رضا.(1397). سطوح حس‌مکان در فضاهای شهری (نمونه موردی: میدان امام خمینی و امام حسین شهر تهران). نشریه دانش شهرسازی، 2(2)، 63-47.

https://doi.org/10.22124/upk.2018.10448.1091

  • فلاحت، محدصادق.(1385). مفهوم حس مکان و عوامل تشکیل‌دهنده آن. نشریه هنرهای زیبا، (26)، 57-66.

https://www.sid.ir/paper/5847/fa

  • فلاحت، محمدصادق، کمالی، لیلا و شهیدی، صمد. (1396). نقش مفهوم حس مکان در ارتقای کیفیت حفاظت معماری. باغ نظر، 14(46)، 15-22.

https://www.bagh-sj.com/article_44351.html

  • گلکار، کورش.(1390). آفرینش مکان پایدار: تأملاتی در باب نظریه طراحی شهری. تهران: مرکز نشر آثار علمی دانشگاه شهید بهشتی.
  • محمد­مرادی، آرش، فیضی، محسن، یزدان­فر، سید عباس، و نوروزیان، سعید.(1398). سنجش حس‌مکان و شناسایی مؤلفه‌های مؤثر بر آن در بافت تاریخی تهران (مورد پژوهی: محله تاریخی امامزاده یحیی). نشریه مطالعات معماری ایران، 8(15)، 191-173.

https://doi.org/10.22052/1.15.173

  • میرزایی، محمد، مرادچله، عبدالباقی، تازیکه لمسکی، ایمان، و محبوبی، امیرحسین.(1397). واکاوی رابطه مؤلفه‌های آسایش بصری با ابعاد حس‌مکان (نمونه موردی: محله تاریخی استقلال، شهر بجنورد). فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 8(31)، 22-15.

https://www.magiran.com/volume/166158

  • اله­ویسی، فرزام، و چاره‌جو، فرزین. (1400). تبیین نقش عوامل مؤثر بر تعلق مکانی در بافت­های شهری (مطالعه موردی: بافت قدیم، میانی، جدید و حاشیه‌ای شهر سنندج). مجله جغرافیا و توسعه فضای شهری، 8(1)، 165-184.

https://doi.org/10.22067/jgusd.2021.67174.0

  • Amanat, Abbas. (1983). Cities & Trade: Consul Abbott on the Economy and Society of Iran 1847-1866. London, Ithaca press.

https://doi.org/10.1017/S0021086200005405

  • Asghar, W. (2018). Sense of place in the city: Using photo voice to uncover meaningful places by newcomers of ethnic minority (Doctoral dissertation). Royal Roads University, Canada.

https://www.proquest.com/openview/0ff4f60f5b314516e1cf1a5e640921ac/1?pq-origsite=gscholar&cbl=18750

  • Candler, Edmund. (1919). On the Edge of the World. London-New York: Cassel & Co.

https://goo.by/qUrbmL

  • Chen, N. C., Hall, C. M., & Prayag, G. (2021). Sense of place and place attachment in tourism.

http://dx.doi.org/10.4324/9780429279089-1

  • Cighi, C. (2008). Senses of place (Masters Theses). University of Massachusetts Amherst, 116.

https://scholarworks.umass.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1161&context=theses

  • Cross, J. E. (2001). Private property rights versus scenic views: A battle over place attachments. In 12th Headwaters Conference, Western State College.

https://www.researchgate.net/publication/266092700_Private_Property_Rights_Versus_Scenic_Views_A_Battle_Over_Place_Attachments

  • Dameria, C., Akbar, R., & Indradjati, Petrus. N, I. (2018). Whose sense of place? Re-thinking place concept and urban heritage conservation in social media era. In IOP conference series: Earth and environmental science,158(1), 012010.

https://iopscience.iop.org/article/10.1088/1755-1315/158/1/012010/meta

  • De Nardi, A. (2017). Landscape and sense of belonging to place: the with everyday place in the experience of sense migrants in montebelluna (northeastern Italy). Journal of research and didactics in geography (j-reading), I (6), 61-72.

https://www.nuovacultura.it/prodotto/rivista-j-reading-n-1-2017/

  • Dowler, B. (2009). Sense of Place: Public housing in the greater Mount Druitt area (Bachelor Thesis). Faculty of the Built Environment, University of New South Wales, Sydney, Australia.

https://www.be.unsw.edu.au/sites/default/files/upload/pdf/schools_and_engagement/resources/_notes/5A2_42.pdf

  • Fraser, J.B. (1840). Travels in Koordistan, Mesopotamia &c. London: Richard Bentley.

https://goo.by/MhdGGA

  • Gottwald, S. (2021). Sense of place in spatial planning: applying instrumental and deliberative approaches at the River Lahn. Hannover: Gottfried Wilhelm Leibniz Universität, 97.

https://doi.org/10.15488/11500

  • Grimshaw, L., & Mates, L. (2022). It’s part of our community, where we live: Urban heritage and children’s sense of place. Urban Studies, 59(7), 1334-1352.

https://doi.org/10.1177/00420980211019597

  • Griscom, M.W. (1921). A Medical Motor Trip Through Persia Asia, The American Magazine on the Orient, by the American Asiatic Association. 21, 233-240.

https://digital.library.upenn.edu/women/griscom/asia/persia.html

  • Hummon, D. M. (1992). Community attachment: Local sentiment and sense of place in Place Attachment. Boston, MA: Springer US. 12, 253-278.

https://doi.org/10.1007/978-1-4684-8753-4_12

  • Kolodziejski, A. L. (2014). Connecting people and place: Sense of place and local action (PhD Thesis). Faculty of Humanities, The University of Manchester, United Kingdom.

https://www.proquest.com/openview/7ca576a2d96b1d429f9bc5205c1d9ea1/1?pq-origsite=gscholar&cbl=51922

  • Lesmana, D., Wulandari, L. D., & Santosa, H. (2021). Senses of place in Lawas Maspati Village Community at Surabaya: Exploration study towards physical, social, and cultural factors. ARTEKS: Jurnal Teknik Arsitektur, 6(1), 67-74.

https://doi.org/10.30822/arteks.v6i1.595

  • Lewicka, M. (2011). Place attachment, how far we come in the last 40 years?. Journal of Environmental Psychology, 31(3), 207-230.

https://doi.org/10.1016/j.jenvp.2010.10.001

  • Montgomery, J. (1998). Making a city: urbanity, vitality and urban design. Journal of Urban Design, 3(1), 93-116.

http://dx.doi.org/10.1080/13574809808724418

  • Darby, D. Ö., & Özata, T. (2017). Analyzing the concept of place attachment in the context of spatıal factors: Kuzguncuk, Istanbul. ICONARP International Journal of Architecture and Planning, (5),18-29.

https://doi.org/10.15320/ICONARP.2017.23

  • Shamai, S. (1991). Sense of place: An empirical measurement. Geoforum, 22(3), 347-358.

http://dx.doi.org/10.1016/0016-7185(91)90017-K

  • Thévenot, J. de. (1971). The Travels of Monsieur De Thevenot into The Levant: in three parts. London.

https://goo.by/axBTlB

توسعه پایدار شهری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 14 آبان 1402

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار