شناسایی ترجیحات ویژگی‌های فضایی در خانه‌های آپارتمانی شهر بندرعباس با تأکید بر تجربه زیسته ساکنان

مقالات آماده انتشار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران.

2 استادیارگروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران.

3 استادیارگروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران.

چکیده

یکی از ارکان مهم تأمین مسکن، توجه به ترجیحات مستند و قابل‌اطمینان شهروندان است که باتوجه‌به آن‌ها بتوان به تجویزها و راهکارهای طراحی در محیط‌های مسکونی پرداخت. این ترجیحات مستند را می ­توان در ویژگی ­های فضایی جستجو کرد، اما ازآنجایی‌که ویژگی­ های فضایی متفاوتی در حوزه مطالعات معماری ذکرشده است، نیازمند شناسایی و تدقیق ویژگی­ های فضایی در حوزه مسکن هست. ازاین‌رو، این پژوهش به دنبال آن است که ویژگی‌های فضایی خانه‌های آپارتمانی را در شهر بندرعباس بر اساس تجربه زیسته ساکنان شناسایی و تدقیق نماید و سپس، هر یک از ترجیحات ویژگی‌های فضایی با تکیه‌بر تجربه زیسته ساکنان بررسی شود. روش پژوهش ازنظر هدف بنیادی و روش انجام به‌صورت ترکیبی (کیفی-کمی) انتخاب‌شده است. جمع‌آوری داده‌ها با استفاده از مطالعات کتابخانه‌ای و برداشت‌های میدانی شامل تهیه پرسش‌نامه و مصاحبه صورت گرفت و پس از تدوین چارچوب نظری، به کمک روش دلفی و مصاحبه عمیق با ساکنان، ترجیحات ویژگی‌های فضایی تدقیق شد، سپس میزان اهمیت هر یک‌بر اساس نظر خبرگان موردسنجش و رده­بندی قرار گرفت. نتایج به‌دست‌آمده در این پژوهش نشان می­ دهد که 16 مورد ترجیحات ویژگی‌های فضایی در خانه­ ها آپارتمانی با تکیه‌بر تجربه ساکنان، در شهر بندرعباس وجود دارند. این شمار از ویژگی­ های فضایی بر پایه میزان اهمیت موردسنجش قرار گرفتند و آشکار شد که ویژگی «هدایت و راهنمایی فضا» به نسبت دیگر ویژگی­ های فضایی شناسایی‌شده اهمیت بیشتری در خانه ­های آپارتمانی بندرعباس دارد از سوی دیگر، ویژگی «خاطره ­انگیزی فضا» از اهمیت پایین­تری برخوردار است. همچنین ویژگی­ های فضایی در دسته­بندی «ساختاری-عملکردی» و «کیفی-روان‌شناختی» باتوجه‌به امتیازدهی متخصصان و مصاحبه عمیق از ساکنان به‌درستی جاگذاری شده ­اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Identifying the Preferences of Spatial Features in the Apartment Houses of Bandar Abbas, Emphasizing on the Lived Experience of the Residents

نویسندگان [English]

  • Mahdi Asgharkhah Farkhani 1
  • Bahram Shahedi 2
  • Mohsen Afshari 3
  • Seyedeh Pourandokht Saadati 2
1 Ph.D. Candidate of Architecture, Department of Architecture, Faculty of Architecture, Isfahan (Khorasgan) Branch, Islamic Azad University, Isfahan, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Architecture, Faculty of Architecture, Isfahan (Khorasgan) Branch, Islamic Azad University, Isfahan, Iran.
3 Assistant Professor, Department of Architecture, Faculty of Architecture and Urban Planning, Art University of Isfahan, Isfahan, Iran.
چکیده [English]

One of the important pillars of providing housing is to pay attention to the documented and reliable preferences of citizens, according to which it is possible to deal with the prescriptions and design solutions in the field of housing and residential environments. These documented preferences can be searched in the spatial features, but since there are a number of the spatial features in architecture researchers’ opinion, it is necessary to identify and measure each of them in housing filed. On the other hand, this research seeks to identify and clarify the spatial features of apartment houses in Bandar Abbas city based on the lived experience of the residents, and then evaluate each of the spatial features based on the lived experience of the residents. The research method has been chosen in terms of the fundamental goal, and the method of doing it is combined (qualitative-quantitative). Data collection was done using library studies and field observations including preparation of questionnaires, interviews. After formulating a proposed theoretical framework, with the help of the Delphi method and in-depth interviews with the residents, the preferences of the spatial features are verified, then the importance of each is evaluated and ranked by experts. The results obtained in this research show that there are 16 preferences for the spatial features of apartment houses based on the experience of the residents in Bandar Abbas city. These number of spatial features were measured based on their importance, and it was revealed that the feature of "spatial guidance" is more important in Bandar Abbas apartment houses compared to other identified spatial features and "space nostalgia" is of lower importance. Also, the spatial features are correctly placed in the "structural-functional" and "qualitative-psychological" categories according to experts' scoring and in-depth interviews of residents.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Spatial Features
  • Preferences
  • Lived Experience
  • Apartment Houses
  • Bandar Abbas City

مراجع

  • اسکندری دورباطی، زهرا، جواهری‌پور، مهرداد، و ترکمان، فرح. (1401). پدیده فضا در اسکان غیررسمی تجربه زیسته گروه‌های اجتماعی-معیشتی موردپژوهی بازار امام حسن مجتبی نسیم‌شهر (اکبرآباد)، شهرستان بهارستان استان تهران (1395- 1365). فصلنامه مطالعات شهری، 14 (1)، 331-305.

https://doi.org/10.34785/J011.2022.006

  • الکساندر، کریستوفر. (۱۳۹۶).سرشت نظم، گزیده جلد اول: پدیده حیات (ترجمه رضا سیروس صبری و علی‌اکبری). تهران: انتشارات پرهام نقش.
  • باقری ورکانه، صدیقه، و دهدست، کوثر. (1400). مطالعه کیفی ابعاد چالش‌های بازی کودکان در زندگی آپارتمان‌نشینی. تفکر و کودک، 12(1)، 56-35.

https://doi.org/10.30465/fabak.2021.6603

  • بخارایی، صالحه. (۱۳۹۴). فضامندی: وجوه، حدود و عوامل تأثیرگذار. صفه. ۲، 18-5.

https://dorl.net/dor/20.1001.1.1683870.1394.25.2.1.9

  • پاپی‌نژاد، شهربانو، تاج‌الدین، محمدباقر، و محدثی گیلوایی، حسن. (1400). مطالعة تجربة زیستة نومکانی دختران ساکن شهر تهران. مطالعات راهبردی زنان، 24(94)، 74-51.

https://doi.org/10.22095/jwss.2022.290282.2697

  • حائری، محمدرضا. (۱۳۹5). خانه، فرهنگ و طبیعت در معماری ایران. تهران: انتشارات مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری.
  • حائری، محمدرضا. (۱۳۹۳). نقش فضا در معماری ایران. تهران: انتشارات دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
  • حبیب‌زاده عمران، محمد. عینی فر، علیرضا. شاهچراغی، آزاده. (1399). تأثیر گونه‌های سازمان فضایی واحدهای مسکونی آپارتمانی بر خلوت و تعامل اجتماعی (مورد‌پژوهی آپارتمان‌های مسکونی متداول شهر آمل). فرهنگ معماری و شهرسازی اسلامی، ۷ (۱)، 113-129.

http://dx.doi.org/10.52547/ciauj.7.1.113

  • حیدری، علی‌اکبر، سعدوندی، مهدی، دمشناس، الهام، و دمشناس، الهه. (1397). اولویت‌بندی شاخص‌های مرتبط با ترجیحات مسکونی افراد در سه مقیاس واحد مسکونی، آپارتمان و محله، مورد مطالعاتی: مقایسه دیدگاه ساکنین سه شهر مشهد، نیشابور و تربت‌جام. معماری و شهرسازی آرمان‌شهر، 11(25)، 68-57.

https://www.armanshahrjournal.com/article_85049.html

  • دشتی، مینا. (1401). ویژگی‌های فضایی مؤثر بر پدیداری مکان-احساس در واحد مسکونی آپارتمانی متداول ایران (پایان‌نامه دکتری معماری). دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اصفهان، ایران.

https://library.aui.ac.ir/inventory/108/6939.htm

  • دی کی چینگ، فرانسیس. (۱۳۹3). معماری فرم، فضا و نظم (ترجمه زهره قراگزلو). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  • رحیمی کاکه جوب، آرمان، عیسی لو، علی‌اصغر، محمدیان مصمم، حسن، رحمتی، اکبر. (1392). بررسی عوامل مؤثر بر قیمت مسکن شهری با استفاده از مدل هدانیک قیمت نمونه موردی (منطقه دو شهر سنندج). فصلنامه اقتصاد و مدیریت شهری، ۱ (۳)، ۳۳-۴۳.

http://dorl.net/dor/20.1001.1.23452870.1392.1.3.3.3

  • رنجبر، هادی، حق‌دوست، علی‌اکبر، صلصالی، مهوش، خوشدل، علیرضا، سلیمانی، محمدعلی، و بهرامی، نسیم. (1391). نمونه‌گیری در پژوهش‌های کیفی: راهنمایی برای شروع. مجله دانشگاه علوم پزشکی ارتش جمهوری اسلامی ایران، 3، 250-238.

https://www.sid.ir/paper/96654/fa

  • زمانی علویجه، فاطمه، علی احمدی، امید، کاشانی، مجید، شایگان، فریبا، و روشنایی، علی. (1401). کنکاشی بر تجارب زیسته هویتی مشترک در خانواده‌های واقع در مراحل مختلف چرخه زندگی خانوادگی (نمونه مطالعه: شهر کرج). مطالعات جامعه‌شناسی، 15(57)، 117-95.

https://doi.org/10.30495/jss.2022.1956601.1452

  • زنگنه، نجمه، مضطرزاده، حامد، تقی‌پور، ملیحه، و نصر طاهره. (1399). بررسی تأثیر انواع ساختار فضایی بر میزان تفکیک قلمروهای عمومی و خصوصی در خانه‌های سنتی درون‌گرای ایران به روش چیدمان فضا، مطالعه موردی: خانه‌های قاجاری شیراز. مدیریت شهری و روستایی، ۱۹(۵۹)، 45-62.

https://www.researchgate.net/profile/

  • سامه، رضا. (۱۳۹7). تأملی بر مفهوم کیفیت در معماری. اندیشه معماری، 2(2)، 64-44.

https://at.journals.ikiu.ac.ir/article_1424.html

  • سلطان‌زاده، حسین. (1390). فضاهای ورودی در معماری سنتی ایران. تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
  • شاهچراغی، آزاده، و بندر آباد، علیرضا. (۱۳۹۹). محاط در محیط: کاربرد روان‌شناسی محیطی در معماری و شهرسازی. تهران: انتشارات سازمان جهاد دانشگاهی تهران.
  • صداقتی، عاطفه، و نوریان، فرشاد. (1395). به‌کارگیری روش هدانیک در ارزش‌گذاری واحدهای مسکونی، مورد‌شناسی: محله باغ صبا در منطقه 7 تهران. جغرافیا و آمایش شهری-منطقه‌ای، 6(21)، 186-171.

https://doi.org/10.22111/gaij.2016.2841

  • عابدین درکوش، سعید. (1383). درآمدی بر اقتصاد شهری. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
  • عینی‌فر، علیرضا. (۱۳۸۲). الگویی برای تحلیل انعطاف‌پذیری در مسکن سنتی ایران. هنرهای زیبا، ۱3. 77-64.

https://journals.ut.ac.ir/article_10660.html

  • غروی الخوانساری، مریم. (1397). راهکارهایی برای انعطاف‌پذیری مسکن معاصر باتوجه‌به تغییرات الگوی خانواده در طی زمان. صفه، 28(3)، 50-27.

https://dorl.net/dor/20.1001.1.1683870.1397.28.3.2.3

  • فن‌مایس، پی یر. (۱۳۹۰). عناصر معماری از صورت تا مکان (ترجمه فرزین فردانش). تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
  • کورت گروتر، یورک. (۱۳۹۰). زیبایی‌شناسی در معماری (ترجمه جهانشاه پاکزاد و عبدالرضا همایون). تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
  • گلرخ، شمین. (1398). کاربست معیارهای ترجیحات محیطی در ارزیابی کیفی فضای شهری، با تأکید بر مفهوم حس مکان. صفه، 29(85)، 94-77.

https://doi.org/10.29252/soffeh.29.2.77

  • گلستانی، سعید، حجت، عیسی، و سعدوندی، مهدی. (1396). جستاری در مفهوم پیوستگی فضا و روند تحولات آن در مساجد ایران. نشریه هنرهای زیبا، 22(4)، 44-29.

https://doi.org/10.22059/jfaup.2018.65695

  • لک، آزاده، و رمضانی، مینا. (1397). ترجیحات محیطی مردم برای طراحی فضای رهاشده زیر پل‌های شهری. معماری و شهرسازی آرمان‌شهر، 11(23)، 235-225.

https://www.armanshahrjournal.com/article_69692.html

  • مصطفی‌پور، وحید، نیکوگفتار، منصوره، و چنگی، جواد. (۱۴۰۱). تجارب زیسته دانشجویان از پیامدهای قرنطینه خانگی در همه‌گیری کووید-۱۹. رفاه اجتماعی، ۲۲(۸۵)، ۷۹-۴۹.

http://dorl.net/dor/20.1001.1.17358191.1401.22.85.2.0

  • معماریان، غلامحسین. (1384). سیری در مبانی نظری معماری. تهران: انتشارات سروش دانش.
  • میرسلامی، مهسا، عمرانی‌پور، علی، و خوشبخت بهرمانی، شوکا. (1400). مطالعه روابط فضایی اجتماعی در الگوی مساجد چهارایوانی ایران (مطالعه موردی: مساجد جامع اصفهان، اردستان، قزوین و زواره). اندیشه معماری، 5(9)، 39-19.

https://doi.org/10.30479/at.2020.12166.1386

  • میرکتولی، جعفر، و آریان‌فر، مصطفی. (1396). بررسی مؤلفه‌های تأثیرگذار در شکل‌گیری کالبد مسکن شهری از دیدگاه گونه‌شناسی با تأکید بر تراکم ساختمانی و تعداد طبقات (مطالعة موردی: شهر گرگان). جغرافیای اجتماعی شهری، 4(1)، 148-131.

https://doi.org/10.22103/juas.2017.1946

  • نوربرگ شولتز.(1396). ریشه‌های معماری مدرن (ترجمه محمدرضا جودت). تهران: انتشارات شهیدی.
  • Al-Samarraie, H., Sarsam, S. M., & Guesgen, H. (2016). Predicting user preferences of environment design: a perceptual mechanism of user interface customisation. Behaviour & Information Technology, 35(8), 644–653.

https://psycnet.apa.org/doi/10.1080/0144929X.2016.1186735

  • Bunnin, Nicholas, (Eds). (2004). Lived experience. The Blackwell Dictionary of Western Philosophy. Hoboken: Blackwell Publishing.

https://philpapers.org/rec/BUNTBD-2

  • Coolen, H.C.C.H., & Jansen, S.J.T. (2012). International Encyclopedia of Housing and Home (Housing Preferences). Oxford:

https://research.tudelft.nl/en/publications/housing-preferences

  • Engelhardt, M, Gaudion, M, Kamhiye, J, Al-Munjid, R, & Borde, T. (2022). Consequences of Housing Conditions on Maternal Health of Forced Migrant Women: Theda Borde, European Journal of Public Health, 32(Supplement_3), ckac131.465.

https://doi.org/10.1093/eurpub/ckac131.465

  • Gehrke, S.R., Currans, K.M., Kliffton, J.K. (2018). “Assessing the importance of housing, accessibility, and transportation characteristics on stated neighborhood preference”. International journal of urban sciences, 23(1),1-18.

http://dx.doi.org/10.1080/12265934.2018.1436983

  • Given, Lisa, ed. (2008). Lived Experience. The SAGE Encyclopedia of Qualitative Research Methods. New York: SAGE Publications.

https://methods.sagepub.com/reference/sage-encyc-qualitative-research-methods

  • Habibi, A., Sarafrazi, A., & Izadyar, S (2014), Delphi Technique Theoretical -Framework in Qualitative Research. The International Journal of Engineering and Science, 3(4), 8-13.

https://www.theijes.com/papers/v3-i4/Version-4/B03404008013

  • Hillier, B., & Hanson, J. (1984). The Social Logic of Space. New York: Cambridge University Press.

https://doi.org/10.1017/CBO9780511597237

  • Hosseynzadeh, Z., Shokouh, S., & mehrabanigolzar, M. (2022). Strategies to promote vitality in Mehr housing complexes by analyzing the lived experience of residents and the opinions of experts. The Monthly Scientific Journal of Bagh-e Nazar, 19(110), 79-92.

https://doi.org/10.22034/bagh.2022.286381.4889

  • Jannesari, S. (2022). Asylum, ethics and healing: the lived experience of Iranian and Afghan sanctuary seekers through the asylum process and research activity. Ph.D. thesis, King's College London, London, England.

https://ethos.bl.uk/OrderDetails.do?uin=uk.bl.ethos.863293

  • Jun, M. (2013). The effects of housing preference for an apartment on residential location choice in Seoul: A random bidding land use simulation approach. Journal of Land Use Policy, 35, 395-405.

https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S0264837713001269

  • Kurt Grütter, J. (2019). Ästhetik der Architektur: Grundlagen der Architektur-Wahrnehmung. London: Springer Vieweg Wiesbaden.

https://link.springer.com/book/10.1007/978-3-658-26785-8

  • Lindseth, A., & Norberg, A. (2004). A phenomenological hermeneutical method for researching lived experience. Scandinavian Journal of Caring Sciences, 2(18), 145-153.

https://doi.org/ 10.1111/j.1471-6712.2004.00258.x.

  • Montgomery, M., & Curtis, C. (2006). Housing Mobility and Location Choice: A Review of the Literature, Urbanet, Working Paper No. 2. Dubai: Curtin University Press.

https://www.yumpu.com/en/document/view/11508812/housing-mobility-and-location-choice-urbanet-curtin-university

https://doi.org/10.1108/HCS-12-2021-0048

  • Taiwo, D.O., Yusoff, N., & Abdul Aziz, N. (2020). Housing Preferences and Choice in Emerging Cities of Developing Countries. Journal of Advanced Research in Applied Sciences and Engineering Technology, 10(1), 48–58.

https://www.akademiabaru.com/submit/index.php/araset/article/view/1947

  • Ucci, M., Ortegon-Sanchez, A., Mead, N. E., Godward, C., Rahman, A., Islam, S., Pleace, N., et al. (2022). Exploring the Interactions between Housing and Neighbourhood Environments for Enhanced Child Wellbeing: The Lived Experience of Parents Living in Areas of High Child Poverty in England, UK. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(19), 12563.

http://dx.doi.org/10.3390/ijerph191912563

  • Van den Berg, J., Appel-Meulenbroek, R., Kemperman, A., & Sotthewes, M. (2020). Knowledge workers’ stated preferences for important characteristics of activity-based workspaces. Building Research & Information, 48(7), 703–718.

https://doi.org/10.1080/09613218.2020.1726169

توسعه پایدار شهری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 05 مهر 1402

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار