اولویت‌بندی مناطق شهری از منظر شاخص‌های کالبدی و ‌محیط‌زیستی زیست‌پذیری (نمونه موردی: مناطق 5 گانه شهر ارومیه)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی شهری، باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.

2 کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری ـ آمایش شهری، دانشکده علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.

چکیده

با توجه به تغییرات صورت گرفته در نظام منطقه‌بندی شهر ارومیه و توزیع ناعادلانه کاربری‌ها در این شهر، هدف اصلی این پژوهش اولویت‌بندی مناطق شهری از منظر شاخص‌های کالبدی و محیط‌زیستی زیست‌پذیری‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ در مناطق 5 گانه شهر ارومیه می‌باشد. روش پژوهش حاضر بر اساس هدف، کاربردی و بر اساس ماهیت، توصیفی-تحلیلی است. گردآوری اطلاعات در این پژوهش به دو صورت اسنادی و برداشت میدانی صورت گرفته است. جامعه آماری این پژوهش جمعیت مناطق 5‌ گانه شهر ارومیه می‌باشد. به منظور نمونه‌گیری از فرمول کوکران و با درصد خطای 05/0 استفاده و حجم نمونه پژوهش، عدد 384 به‌دست‌آمده است که با شیوه تصادفی ساده توزیع گردیده است. روایی پرسشنامه‌ها از طریق متخصصین و پایایی پرسشنامه‌ها از طریق آزمون آلفای کرونباخ با مقدار 791/0 مورد تأیید قرارگرفته است. تحلیل اطلاعات به‌طور کمی و با استفاده از آزمون t تک نمونه‌ای و مدل تاپسیس انجام‌شده است. شاخص‌های پژوهش شامل امکانات و خدمات زیربنایی، حمل‌ونقل عمومی، آلودگی و بهداشت محیطی، چشم‌انداز و فضای سبز و بایر است. نتایج پژوهش، نشانگر این است که با توجه به آزمون t تک نمونه‌ای، شاخص‌های کالبدی و محیط‌زیستی در منطقه 1 ارومیه، وضعیت بهتری نسبت به سایر مناطق دارد و مناطق 2 و 3 در سطح پایین‌تری نسبت به سطح متوسط قرار دارند و نیازمند توجه ویژه مدیریت شهری هستند. با توجه به ارزیابی‌های صورت گرفته با استفاده از مدل تاپسیس، منطقه 1 رتبه اول، منطقه 5 رتبه دوم، منطقه 4 رتبه سوم، منطقه 3 رتبه چهارم و منطقه 2 رتبه پنجم را از منظر برخورداری از شاخص‌های کالبدی و محیط‌زیستی زیست‌پذیری کسب نموده‌اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Prioritization of Urban Regions from the Perspective of Physical and Environmental Indicators of Livability (Case Study: 5 Regions of Urmia)

نویسندگان [English]

  • Nima Bayramzadeh 1
  • Amin Shahsavar 2
1 M. A in Urban planning, Young Researchers and Elite Club, Tabriz Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran.
2 M.Sc. in Geography and Urban Planning - Urban Spatial Planning, Faculty of Geographical Sciences, Kharazmi University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Urmia, as one of the most populated cities in Iran, has faced many problems in terms of physical and environmental aspects due to the changes made in the system of dividing the regions of this city. Also, with the investigations carried out in line with the situation of the distribution of service users in the areas of this city, it is possible to point out the unfair distribution of services in these areas. Also, with the investigations carried out in line with the situation of the distribution of Urban Public Services in the areas of this city, it is possible to point out the unfair distribution of urban public services in these areas. These things directly affect the living conditions of the residents, therefore, due to the importance of the residents' view of the living conditions in urban settlements and on the other hand the changes that have taken place in this city, the physical and environmental aspects of livability in this city have been examined. Therefore, the main goal of this research is to prioritize urban areas from the perspective of physical and environmental indicators of livability in the 5 regions of Urmia, so that by understanding the relationship between the built environment and users to evaluate livability, it is possible to provide a general insight regarding the livability situation in cities. The present research method is applied based on its purpose and descriptive-analytical based on its nature. Data collection in this research has been done in two forms, documents, and field collection. The statistical population of this research is the population of the 5 regions of Urmia, according to the statistics of the Iran Statistics Center in 2015, there are 736,224 people, which was used for sampling the Cochran formula with an error percentage of 0.05 so the sample size of the research is 384. which is randomly distributed according to the population ratio of each region. The validity of the questionnaires has been confirmed by experts, and the reliability of the questionnaires has been confirmed by Cronbach's alpha test with a value of 0.791. Data analysis has been done quantitatively using a one-sample t-test and the TOPSIS model. Research indicators include infrastructure facilities and services, public transportation, pollution and environmental health, landscape, and green spaces. The results of the research show that according to the one-sample t-test, physical and environmental indicators in Urmia Region 1 have better conditions than other regions. Also, according to the results of this test, Regions 2 and 3 are at a lower level than the average level and need special attention from the city management to improve the current situation. According to the results of the TOPSIS model and users' opinions in the ranking of Urmia regions, Region 1 ranked first, Region 5 ranked second, Region 4 ranked third, Region 3 ranked fourth, and Region 2 ranked fifth in terms of physical and environmental indicators of livability.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Quality of life
  • Livability
  • Sustainable Development
  • Urmia

مراجع

  • پور احمد، احمد. ربان آستانه، علیرضا. زنگنه شهرکی، سعید و پورقربان، شیوا. (1399). ارزیابی و تحلیل عوامل مؤثر بر زیست‌پذیری شهری جزیرۀ کیش. پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، 8 (1)، 22- 1.

https://doi.org/10.22059/jurbangeo.2019.260659.927

  • پوراحمد، احمد و حاتمی، احمد. (1398). سنجش و ارزیابی ابعاد و مؤلفه‌های زیست‌پذیری شهری با تأکید بر توسعه پایدار (نمونه موردی: شهر نورآباد دلفان). کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی و سنجش‌ازدور در برنامه‌ریزی، 10 (3)، 29- 7.

https://gisrs.semnan.iau.ir/article_668682.html

  • ثاقبی، محمد. مافی، عزت اله و وطن‌پرست، مهدی. (1401). ارزیابی و سنجش زیست‌پذیری شهری و عوامل مؤثر بر آن (موردمطالعه شهر بجنورد). تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، ۲۲ (۶۷)، 350 -335.

http://dx.doi.org/10.52547/jgs.22.67.335

  • جلیلی، معصومه. ساسان‌پور، فرزانه. شماعی، علی و فصیحی، حبیب‌الله. (1400). دوگانگی فضایی زیست‌پذیری در منطقه 7 کلان‌شهر تهران. جغرافیا، 19 (71)، 61- 43.

https://dorl.net/dor/http://dor.net/dor/20.1001.1.27833739.1400.19.71.3.0

 

  • خزایی‌نژاد، فروغ. سلیمانی مهرنجانی، محمد و زنگانه، احمد. (1397). ارزیابی زیست‌پذیری محله‌های منطقه 12 شهر تهران. جغرافیا و توسعه فضای شهری، 5 (8)، 70 -45.

https://doi.org/10.22067/gusd.v5i1.65128

  • داودی، محمد. خادم‌الحسینی، احمد. و صابری، حمید. گندمکار، امیر و مهکویی، حجت. (1400). ارزیابی و تحلیل مؤلفه‌های زیست‌پذیری مناطق هشت‌گانه شهر اهواز. جغرافیا و مطالعات محیطی، 10 (37)، 7-20.

https://ges.iaun.iau.ir/article_679986.html

  • زنگانه، احمد. تولایی، سیمین. سلیمانی مهرنجانی، محمد و احمدتوزه، واحد. (1400). تحلیلی بر وضعیت زوال شهری در بخش مرکزی شهر ارومیه (مطالعه موردی: منطقه 4). پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، 9 (1)، 285- 267.

https://doi.org/10.22059/jurbangeo.2021.313215.1397

  • زنگانه، احمد. شماعی، علی. سلیمانی مهرنجانی، محمد و دلاوری، غلامرضا. (1400). تحلیل نقش ساختار کالبدی شهر بر زیست‌پذیری محلات (مطالعه موردی: منطقه یک کلان‌شهر تهران). مطالعات جغرافیایی مناطق کوهستانی، 2 (7)، 106-83.

http://dx.doi.org/Doi:10.52547/gsma.2.3.83

  • زینی، سیده منور و مجتبی زاده خانقاهی، حسین. (1399). مطالعه‌ی تطبیقی شاخص‌های زیست‌پذیری مناطق شهری اسلامشهر. پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 11 (43)، 178- 165.

https://dorl.net/dor/20.1001.1.22285229.1399.11.43.11.4

  • سرائی، محمدحسین و یاراحمدی، منصوره. (1401). شناسایی زیست‌پذیری ارزیابی مؤلفه‌های مؤثر بر زیست‌پذیری در نواحی شهری (مطالعه موردی: شهر اسفراین). جغرافیا و پایداری محیط، 12 (4)، 35 -23.

https://doi.org/10.22126/ges.2022.7545.2513

  • صاحبی، مصطفی. فراهانی، مریم و مطهری، سعید. (1401). مدل‌سازی ساختاری عوامل مؤثر بر زیست‌پذیری کلان‎شهر کرمانشاه. جغرافیا و پایداری محیط، 12 (3)، 90- 75.

https://doi.org/10.22126/ges.2022.7623.2518

  • علوی‌زاده، سیدامیرمحمد. کیومرث، سمانه و ابراهیمی، الهام. (1399). ارزیابی زیست‌پذیری شهرهای کوچک از دیدگاه شهروندان مطالعه موردی شهر کاشمر. کاوش‌های جغرافیایی مناطق بیابانی، 8 (1)، 266- 243.

https://dorl.net/dor/20.1001.1.2345332.1399.8.1.10.5

  • علینقی‌پور، مریم. پوررمضان، عیسی و مولایی هشچین، نصرالله. (1400). تبیین زیست‌پذیری محیطی سکونتگاه‌های روستایی پیرامون کلان‌شهر رشت. پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 53 (1)، 22- 1.

https://doi.org/10.22059/jhgr.2018.255494.1007676

  • موسوی، میرنجف. امیدوارفر، سجاد. حسین زاده، رباب و بایرام­زاده، نیما. (1401). تحلیل عدالت فضایی در توزیع کاربری‌های خدماتی در مناطق شهری (نمونه موردی: مناطق 5 گانه- ارومیه). جغرافیا و مطالعات محیطی، 11 (43)، 177 -162.

https://dorl.net/dor/20.1001.1.20087845.1401.11.43.10.1

  • موسوی، میرنجف. بایرام‌زاده، نیما. امیدوارفر، سجاد و کامل‌نیا، رویا. (1400). ارزیابی سطوح شاخص‌های زیست‌پذیری در سکونتگاه‌های غیررسمی (موردمطالعه: محله فلاحت-ارومیه). جغرافیای اجتماعی شهری، 8 (2)، 222- 203.

https://doi.org/10.22103/JUSG.2021.2053

  • مؤمنی، احمد. جهانشیری، ماندانا و عزمی، آئیژ. (1399). اثرات حکمروایی خوب بر زیست­پذیری سکونتگاه‌های پیراشهری در دهستان آدران. توسعه فضاهای پیراشهری، 2 (3)، 205- 193.

https://dorl.net/dor/20.1001.1.26764164.1399.2.1.12.9

  • نیک­پور، عامر و یاراحمدی، منصوره. (1399). شناسایی عوامل مؤثر بر زیست‌پذیری در شهر نورآباد ممسنی. مطالعات ساختار و کارکرد شهری، 7 (23)، 27- 7.

https://shahr.journals.umz.ac.ir/article_2639.html

  • Adam, M. & Ab Ghafar, N. & Ahmed, A. & Nila, K. (2017). A systematic review on city liveability global research in the built environment: publication and citation matrix. Journal of design and built environment. 17, 62-72.

https://doi.org/10.22452/jdbe.sp2017no1.6

  • Alderton, A. & Higgs, C. & Davern, M. & Butterworth, I. & Correia, J. & Nitvimol, K. & Badland, H.(2020). Measuring and monitoring liveability in a low-to-middle income country: a proof-of-concept for Bangkok, Thailand and lessons from an international partnership. Cities & Health. 5(3), 320-328.

https://doi.org/10.1080/23748834.2020.1813537

  • Askarizad, R. & Safari, H. (2020). The influence of social interactions on the behavioral patterns of the people in urban spaces (case study: The pedestrian zone of Rasht Municipality Square, Iran). Cities. 101, 102687.

https://doi.org/10.1016/j.cities.2020.102687

  • Buz´asi, A. & P´alv¨olgyi, T. & Csete, M. S. (2021). Assessment of climate change performance of urban development projects – Case of Budapest, Hungary. Cities. 114, 1-11.

https://doi.org/10.1016/j.cities.2021.103215

  • Chen, C. W. (2022). From Smart Cities to a Happy and Sustainable Society: Urban Happiness as a Critical Pathway toward Sustainability Transitions. Local Environment. 27, 1536-1545.

https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/13549839.2022.2119379

  • Chen, C.W. (2023). Can smart cities bring happiness to promote sustainable development? Contexts and clues of subjective well-being and urban livability. Developments in the Built Environment. 13, 1-20.

https://doi.org/10.1016/j.dibe.2022.100108

  • Fleischmann, M. & Feliciotti, A. & Kerr, W. (2021). Evolution of urban patterns: Urban morphology as an open reproducible data science. Geographical Analysis. 54(3), 536-558.

https://doi.org/10.1111/gean.12302

  • Garau, C. & Annunziata, A. (2022). Public open spaces: Connecting people, squares and streets by measuring the usability through the Villanova district in Cagliari, Italy. Transportation Research Procedia. 60, 314–321.

https://doi.org/10.1016/j.trpro.2021.12.041

  • Jian, I. Y. & Chan, E. H. W. & Xu, Y. & Owusu, E. K. (2021). Inclusive public open space for all: Spatial justice with health considerations. Habitat International. 118, 1-10.

https://doi.org/10.1016/j.habitatint.2021.102457

  • Memluk, Z. M. (2013). Designing urban squares. Advances in landscape architecture. In Tech.

https://doi.org/10.5772/55826

  • Ouyang, W. & Wang, B. & Li, T. & Niu, X. (2017). Spatial deprivation of urban public services in migrant enclaves under the context of a rapidly urbanizing China: An evaluation based on suburban Shanghai. Cities. 60, 436–445.

https://doi.org/10.1016/j.cities.2016.06.004

  • Paul, A. & Sen, J. (2020). A critical review of liveability approaches and their dimensions. Geoforum. 117, 90-92.

https://doi.org/10.1016/j.geoforum.2020.09.008

  • Quagliarini, E. & Bernardini, G. & Romano, G. & D’Orazio, M. (2023). Users’ vulnerability and exposure in Public Open Spaces (squares): A novel way for accounting them in multi-risk scenarios. Cities. 133, 1-62.

https://doi.org/10.1016/j.cities.2022.104160

  • Ruszczyk, H. A. & Halligey, A. & Rahman, M. F. & Ahmed, I. (2023). Liveability and vitality: an exploration of small cities in Bangladesh. Cities. 133, 1-12.

https://doi.org/10.1016/j.cities.2022.104150

  • Santos, M. M. & Lanzinha, J. C. G. & Ferreira, A. V. (2021). Review on urbanism and climate change. Cities. 114, 1-8.

https://doi.org/10.1016/j.cities.2021.103176

  • Sharifi, A. (2019). Urban form resilience: A meso-scale analysis. Cities. 93, 238–252.

https://doi.org/10.1016/j.cities.2019.05.010

  • The Economist Intelligence Unit. (2017). The Global Liveability Report 2017.
توسعه پایدار شهری
دوره 4، شماره 11
مرداد 1402
صفحه 17-31

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار