تأثیر قابلیت های محیطی در مطلوبیت رؤیت پذیری در سراهای بازار ایرانی بر اساس «تئوری گشتالت» و «آنالیز آیزوویست»-(مورد پژوهی: سراهای بازار اصفهان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه معماری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 استاد، گروه معماری، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

3 استاد، گروه معماری، واحد علوم و تحقیقات ، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

توجه به انتظام حواس در محیط با خلق فضاهای مناسب در جهت رفع نیاز انسان می‌تواند زمینه‌ساز تفکر و تعمق گردد. انسان به کمک حس بینایی فضا را تجربه کرده و در ذهن خود تصویری به شکل نقشه شناختی پیوسته و سامان‌یافته ایجاد می‌کند. ازآنجایی‌که چگونگی درک محیط و انطباق ویژگی‌های عینی محیط و دریافت‌های متفاوت ذهنی از چالش‌های مطرح در حوزه روان‌شناسی محیط است، بنابراین پژوهش حاضر باهدف نشان دادن مطلوبیت رؤیت پذیری و میدان دید، میزان جذابیت بصری در سراهای بازار اصفهان را مورد تجزیه‌وتحلیل قرار می‌دهد و به ارزیابی محیط ادراکی با استفاده از تئوری روانشناسی گشتالت و قابلیت‌های محیطی در سنجش خطوط دید ناظر می‌پردازد. سؤال اصلی پژوهش در این است که چه رابطه‌ای میان محور دید انسان و ادراک گشتالتی در ورودی و حیاط سراهای بازار تاریخی اصفهان وجود دارد؟ پاسخ به این سؤال در قالب فرضیه‌ای مطرح می‌شود؛ که به نظر می‌رسد دید ناظر با مباحث گشتالتی در ورودی و حیاط سراها رابطه مستقیم دارد. نتایج حاصل از این پژوهش با معیارهای تولیدشده توسط نسخه فعلی depthmapX و همچنین ملاحظات نظری تشریح می‌گردد و شاخصه‌های اصول گشتالت به‌عنوان یکی از معیارهای قابلیت محیطی بر ادراک بصری انسان در سراهای بازار اصفهان موردبررسی قرار می‌گیرد. دید از حیاط و دید از ورودی با استفاده از شاخصه‌های آیزوویستی ازجمله مساحت، فشردگی، جمع شدگی، بسته‌شدگی و محیطی تحلیل می‌شود. جهت تهیه گزارش به‌صورت میدانی از 12 دانشجوی معماری ناآشنا با محیط و 12 کسبه آشنا با محیط خواسته شد با حضور در فضا به تبیین مؤلفه­های تأثیرگذار در جهت درک کیفیت محیطی بپردازند و این سنجش بر روی 12 سرا (کوچک، متوسط، بزرگ) صورت می‌پذیرد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد که در حیاط میان دید آیزوویستی، مساحت و درک شاخصه‌های گشتالتی رابطه مستقیم برقرار است، بدین منظور که هر چه مساحت حیاط بیشتر باشد دید گسترده‌تری به انسان برای درک فضا می‌دهد. در ورودی، گستره دید با اصول گشتالتی در همه موارد رابطه مستقیم ندارد چراکه دالان‌های طولانی میدان دید کمتری فراهم کرده و مکانی برای تأمل، مکث و دید متفاوت گشتالتی مهیا می‌سازد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Effect of Environmental Features on the Desirability of Visibility in Iranian Bazaars based on "Gestalt Theory" and "Isovist Analysis" (Case Study: Isfahan Bazaar Sariaes)

نویسندگان [English]

  • Somayeh Pahleven 1
  • Hossein Soltanzadeh 2
  • Farah Habib 3
1 1PhD Student, Department of Architecture, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
2 Professor, Department of Architecture, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
3 Professor, Department of Architecture, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Paying attention to the arrangement of the senses in the environment by creating suitable spaces to meet human needs can be a basis for thinking and meditation. Man, experiences space with the help of his sense of sight and creates a continuous and organized image in his mind. Since how to understand the environment and the adaptation of the objective characteristics of the environment and different mental perceptions are among the challenges in the field of environmental psychology, therefore, the present study aims to show the desirability of visibility and field of view, and the level of visual attractiveness in Isfahan market halls. It analyzes and evaluates the perceptual environment using Gestalt psychological theory and environmental capabilities in measuring observer's lines of sight. The main question of the research is what is the relationship between the axis of human vision and gestalt perception in the entrance and courtyards of Isfahan's historical bazaar? The answer to this question is proposed in the form of a hypothesis; It seems that the observer's view has a direct relationship with the gestalt topics in the entrance and courtyards. The results of this research are explained with the criteria produced by the current version of depthmapX, as well as theoretical considerations, and the indicators of Gestalt principles are investigated as one of the criteria of environmental ability on human visual perception in the bazaar of Isfahan. The view from the courtyard and the view from the entrance are analyzed using isovist indicators such as area, compression, compactness, closure and environment. In order to prepare a report in the field, 12 architecture students unfamiliar with the environment and 12 professionals familiar with the environment were asked to explain the influential components in order to understand the environmental quality by being present in the space, and this evaluation was done on 12 buildings (small, medium, large). accepts the results of this research show that there is a direct relationship between Isovist view, area and understanding of gestalt indicators. In this way, the larger the area of ​​the yard, the wider the view to understand the space. At the entrance, the field of view does not have a direct relationship with the gestalt principles in all cases, because the long corridors provide less field of view and provide a place for reflection, pause and a different gestalt view.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Environmental Ability
  • Visibility of Space
  • Gestalt Theory
  • Isovist Analysis
  • Isfahan Bazaar Sariaes

مراجع

  • اسفندیاری، اکرم، و ترکاشوند، عباس. (1399). کاربرد تحلیل آیزوویست و خطوط دید در سنجش کیفیت بصری در مجتمع‌های مسکونی. مطالعات شهری. 9(35)، 19-32.

DOI: 10.34785/J011.2021.105

  • ایروانی، محمود، و خداپناهی، محمد کریم. (1390). روانشناسی احساس و ادراک. تهران: انتشارات سمت.
  • آرنهام رودولف. (1391). هنر و ادراک بصری، روانشناسی چشم خلاق (ترجمه مجید اخگر). چاپ ششم، تهران: انتشارات سمت.

https://sid.ir/paper/190530/fa

  • بل، سیمون. (1394). عناصر طراحی بصری در منظر، مترجم: محمد رضا مثنوی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

   پهلوان، سمیه، و سلطان زاده، حسین، وحبیب، فرح. (1401). سنجش محور دید گردشگر از درک کیفیت کالبد فضایی شهرها با تأکید بر خوانایی در سراهای بازار ایرانی (مورد پژوهی: سراهای بازار شهر اصفهان. برنامه­ریزی و توسعه محیط شهری. 2(8)، 20-1.

DOI: 10.30495/juepd.2022.1972026.1099

  • حیدری، علی اکبر، و کیایی، مریم. (1398). تحلیل تطبیقی الگوی فضایی و ویژگی شناختی بازار ایرانی با استفاده از تیوری های چیدمان فضا و گشتالت(مطالعه موردی: بازار قزوین). نشریه مطالعات شهری. 9(33)، 76-63.

DOI: 10.34785/J011.2019.368

  • داندیس، دونیس. (1395). مبادی سواد بصری. تهران: نشر سروش.
  • دانشگر مقدم، گلرخ، و اسلامپور، مرمر. (1390). تحلیل نظریه قابلیت محیط از دیدگاه گیبسون و بازخورد آن در مطالعات انسان و محیط انسان ساخت. آرمان شهر. 5(9)، 86-73.

http://www.armanshahrjournal.com/article_33213.html

  • شاپوریان، رضا.(1386). اصول کلی روانشناسی گشتالت. چاپ اول، تهران: انتشارات رشد.
  • علی­الحسابی، مهران، و حسینی، سیدباقر، و نسبی، فاطمه.(1391). تحلیل کیفیت بصری فضای مسکونی با توجه به قابلیت و میزان دید. انجمن معماری و شهرسازی ایران. 3(1)، 83-69.

DOI:10.30475/isau.2013.61956

  • غفاری سده، علی.(1371). مبانی طراحی فضای متوالی در معماری شهر. مجله صفه. 2(4-3-2)، 17-2.

DOR:20.1001.1.1683870.1371.2.4.10.1

  • غلامی، رستم، و بمانیان، محمدرضا، و انصاری، مجتبی .(1393) .گشتالت در طراحی پلان باغ ایرانی. جلوه هنر. 7(1)، 63-72.

 DOI: 10.22051/JJH.2015.1937

  • کلینی ممقانی، ناصر، و سیدعربی، میرهادی، و ناصرالاسلامی، حسین. (1392). بررسی میزان انطباق جهت سطوح و حرکت چشم انسان در درک تصویر بر اساس روانشناسی گشتالت. هنرهای زیبا- هنرهای تجسمی. 18(4)، 75-84.

DOI: 10.22059/jfava.2014.36445

  • گروتر، یورگ. (1393). زیباشناختی در معماری(ترجمه دکتر جهانشاه پاکزاد و دکتر عبدالرضا همایون). تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
  • گلرخ، شمین. (1391). مکان و هویت شخصی: نقش محیط کالبدی در شکل‌گیری حس خود. اقلیم گرم و خشک. 3(3)، 108-97.
  • لنگ، جان.(1386). آفرینش نظریه معماری نقش علوم رفتاری در طراحی محیط (ترجمه علیرضا عینی­فر). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  • مایس، پی یرفون. (1390). نگاهی به مبانی معماری از فرم تا مکان(ترجمه سیمون آیوازیان). تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
  • مرتضوی، شهناز. (1380). روانشناسی محیط. تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
  • مطلبی، قاسم. (1380). روانشناسی محیطی دانشی نو در خدمت معماری و طراحی شهری. هنرهای زیبا. 10. 67-52.
  • مک اندرو، فرانسیس تی. (1387). روانشناسی محیط(ترجمه غلامرضا محمودی). تهران: انتشارات وانیا.
  • نقد بیشی، رضا، و برق جلوه، شهین­دخت، و اسلامی، سید غلامرضا، و کامل نیا، حامد. (1393). الگوی آموزش معماری بر اساس نظریه قابلیت­های محیطی گیبسون. هویت شهر. 10 (2). 75-84.

DOI: 20.1001.1.17359562.1395.10.2.7.4

·       Arnheim, R. (1974). Art and visual perception’, a psychology of the creative eye. Berkley: University of California Press.·       Behrens R. (2004). Art, Design and Gestalt Theory. Leonardo Online on-line.

  • Benedikt, M. L. (1979). To Take Hold of Space: Isovist and Isovist Fields. Environment and Planning B: Planning and Design. 6(1). 47-65.

DOI: 10.1068/b060047

  • Berger, S., U. Wagner, and C. Schwand. (2012). Assessing Advertising Effectiveness: The Potential of Goal-Directed Behavior. Psychology& Marketing. 2(6), 411-421.

DOI:10.1002/MAR.20530

  • Davis, L. S. & Benedikt, M. L. (1979). Computational Models of Space: Isovists and Isovist Fields. Computer Graphics and Image Processing. 11 (1),49-72.

DOI:10.1016/0146-664X(79)90076-5

  • Dzebic, V. (2013). Isovist analysis as a tool for capturing responses towards the Built Environment. Thesis of Master of Arts in Psychology. University of Waterloo.

http://hdl.handle.net/10012/7511

  • Essam, M. (2021). Achieving the Visual Perception and Gestalt Psychology in Sultan Hassan Mosque Building. Applied Sciences.11(1), 21-40.

DOI: 10.4236/ojapps.2021.111003

  • Franz, G., von der Heyde, M., & Bülthoff, H. H. (2005). Predicting experiential qualities of architecture by its spatial properties. Designing social innovation: Planning, building, evaluating.157-166. Cambridge, MA, USA: Hogrefe.

https://hdl.handle.net/11858/00-001M-0000-0013-D4C1-5

  • Gad, D. (2018). Information Design of Public Documents: Applying Gestalt Principles. Thesis for M.A. in Graphic Design. Québec, Canada.

DOI:10.13140/RG.2.2.16097.35681

  • Gibson, J. (1967). The Senses Considered as Perceptual Systems. Westport, Conn: London: Greenwood Press.

https://www.jstor.org/stable/20114553·       Gordon, I. (2004). Theories of Visual Perception. NewYork: Taylor & Francis Group.DOI: 10.4324/9780203502259·       Gifford, R. (2016). Research Methods for Environmental Psychology. New York: Wiley.DOI:10.1002/9781119162124

  • Heft, H. &Naser, J, L. (2000). Envaluating environmental scenes using dynamic versus satatic displays. Environment and behavier. 32(3), 301-322.

DOI: 10.1177/0013916500323

  • Hillier, B., & Hanson. (1984). The Social Logic of Space. New York: Cambridge University Press.

DOI: 10.1017/CBO9780511597237

·       Kim, Y.S., Jeong, J.Y., Kim, M.K., Lee, S.W., Kim, M. (2010). Personal Cognitive Characteristics in Affordanceb Perception: Case Study in a Lobby. Emotional Engineering. London: Springer. DOI: 10.1007/978-1-84996-423-4_10

  • Koffka, K. (1935). Principles of Geshtalt Psychology. New york and London: Harcourt Brace.

DOI: 10.4324/9781315009292

  • Kohler, W. (1970). Gestalt Psychology: The Definitive Statement of the Gestalt Theory. Newyork: Liveright.
  • Metwally, E. (2021). Achieving the Visual Perception and Gestalt Psychology in Sultan Hassan Mosque Building. Applied Sciences. 11, 21-40.

DOI: 10.4236/ojapps.2021.111003

  • Ostwald, M. J., & Dawes, M. (2013). Prospect- refuge patterns in Frank Lloyd Wright’s Prairie houses: Using isovist fields to examine the evidence. The Journal of Space Syntax. 4(1). 136-159.
  • Stevensson, H. )2014(. Emegence: The Geshtalt Approach to Change. Unleashing Executive and organizational potential. Cleveland Consultant Group.
  • Brown, F. (2003). The Visibility Graph: An approach for the analysis of traditional domestic M’zabite spaces. Space Syntax: Fourth International Symposium. University College London, London.
  • Turner, P. (2005). Affordance as Contect. Interacting with computers. 17(6), 787-800.

DOI: 10.1016/j.intcom.2005.04.003

  • Wagemans, J., Elder, J. H., Kubovy, M., Palmer, S. E., Peterson, M. A., Singh, M., & von der Heydt, R. (2012). A century of Gestalt psychology in visual perception: I. Perceptual grouping and figure–ground organization. Psychological Bulletin, 138(6), 1172–1217.

DOI: 10.1037/a0029333

  • Wagman, Jeffrey B., Blau, Julia J. C. (2020). Perception as Information Detection: Reflections on Gibson’s Ecological Approach to Visual Perception. New York: Routledge.

DOI: 10.4324/9780429316128

  • Wertheimer, M. (1923). Untersuchungen Zur Lehre Von Der Gestalt. Psycologische Forschung. 4, 301-350.

DOI: 10.1007/BF00410640

  • Wertheimer, M. (1938). Geahtalt Theory. London: Kegan, Trench, Trubner.
  • Wiener, J. M., & Franz, G. (2004). Isovists as a means to predict spatial experience and behavior. International Conference on Spatial Cognition. 42-57.

doi:10.1007/978-3-540-32255-9_3

·       Withagen, R., J.de Poel, H., Araujo, D. & Pepping, G-J. (2012). Affordance Can Invite Behavior: Reconsidering the Relationship between Affordance and Agency. New Ideas in Psychology. 30(2), 250-258.DOI: 10.1016/j.newideapsych.2011.12.003

  • Zhao, Y.S., Xu, L. and Lu, L.Q. (2016). The Application of Gestalt Simplicity Principle in Translation of Charlotte`s Web. Studies in Literature and Language. 12(1), 14-18.

DOI: 10.3968/8117

توسعه پایدار شهری
دوره 3، شماره 9
بهمن 1401
صفحه 39-56

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار