برنامه ریزی بر پایه ی سناریو و کاربرد آن در بازآفرینی شهری پایدار‏(مورد پژوهی: بافت‌ فرسوده شهری درگهان جزیره قشم)‏ ‏ ‏

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه شهرسازی؛ دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران‏

2 گروه شهرسازی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

جهان امروز، پیچیده و غیرقابل‌اعتماد است و انتظار می‌رود جهان فردا، بسیار پیچیده ­تر و غیرقابل‌اعتمادتر باشد. در چنین شرایطی، شناخت و درک ماهیت شهرها، مشکل­تر از آن است که گمان می‌رود. گستره و ژرفای این چالش، هرروزه به‌واسطه وجود آمیزه ­ای شگفت از ابهام، پیچیدگی، ناپیوستگی، عدم قطعیت و سونامی­ های تغییر که شهر و جهان کنونی را احاطه نموده است، فزونی می­ یابد. این تغییرات عموماً در بازه زمانی کوتاهی پدید آمده و گسستی سترگ، میان زمان لازم و زمان در دسترس برای سازگاری با این تغییرات، ایجاد می­کنند. در این پژوهش، تلاش شده به کمک دانش آینده­ پژوهی و یکی از مهم‌ترین ابزارهای آن یعنی برنامه­ ریزی بر پایه­ ی سناریو، به نحوی عمیق­تر با عدم قطعیت ­ها و شرایط پیچیده و متغیر در بازآفرینی بافت­ فرسوده شهر درگهان که به‌نوعی مرکز تجارت منطقه ­ای جنوب کشور محسوب گردیده، مواجه شده و ضمن تدقیق عوامل کلیدی و نیروهای پیشران تغییرات، با گذار از انکشاف آینده قطعی به ترسیم آینده ­های بدیل، سناریوی مرجح را تعیین و از پی آن، چارچوب بازآفرینی و برنامه­ریزی در بافت فرسوده این شهر تبیین شود. بر این مبنا، با توجه به سناریوی مطلوب حاصل از فرایند، رویکرد بهینه بازآفرینی فرهنگی ـ اقتصادی برای این بافت پیشنهادشده که با پرهیز از سطحی­ نگری و بی­توجهی به لایه ­های پنهان اجتماعی ـ اقتصادی، ضمن برخورد با ابعاد مختلف ناپایداری، چرخه افت و زوال را معکوس نموده و فرصتی جدید برای توسعه و تحقق چشم ­اندازی مشترک فراهم گردد. بدین‌جهت این پژوهش به لحاظ هدف و ماهیت، کاربردی و به لحاظ روش، مورد پژوهی مبتنی بر برنامه­ ریزی سناریومحور و تحلیل متوازن اثر متقابل (CIB) با بهره­ گیری از نرم­ افزار سناریو ویزارد می­ باشد. همچنین برای جمع­آوری داده­ ها از مطالعات اسنادی، برداشت­ های میدانی، مصاحبات اکتشافی و پنل متخصصان استفاده‌شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Scenari- Based Planning and Its Application in Sustainable Urban Regeneration (Case Study: Deteriorated Urban Context of Dargahan, Qeshm Island)

نویسندگان [English]

  • Ali Toobchi Sani 1
  • Mohammad Masoud 1
  • Asadollah Rabbani 2
  • Golnaz Sarami Foroshani 2
1 PhD in urban planning; Isfahan Art University, Isfahan, Iran.
2 Master of Urban Planning, Urban and Regional Planning, Isfahan University of Arts, Isfahan, Iran.
چکیده [English]

Today's world is complicated and unreliable, and tomorrow's world is expected to be much more complex and unreliable. In such a situation, understanding the nature of cities is more complicated than is thought. The scope and depth of this challenge increase every day due to a wonderful mixture of ambiguity, complexity, uncertainty, and tsunamis of change surrounding the city and the current world. Generally, these changes have emerged in a short period of time and create a deep gap between the time required and the available time to adapt to these changes. In this research, with the help of scenario planning, an attempt has been made to face complex and changing conditions in the regeneration of the deteriorated context of Dargahan city which is in a way the regional trade center of the south of the country. By verifying the key factors and driving forces of the changes, with the transition from the prediction of the definite future to the drawing of alternative futures, the preferred scenario was determined. Based on that, the framework of regeneration and planning in the run-down context of Dargahan is explained. According to the optimal scenario resulting from the process, an optimal cultural-economic regeneration approach has been proposed for this context. Avoiding superficiality and ignoring the hidden socio-economic layers, while dealing with different dimensions of instability, reverses the cycle of decline and providing a new opportunity to develop and realize a common vision. Therefore, this research is practical in terms of essence, and in terms of method, it is a case study based on scenario-oriented planning and Cross-Impact Balance analysis (CIB) and using Scenario Wizard software. Documentary studies, field observations, exploratory interviews, and expert panels have also been used to collect data.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sustainable Urban Regeneration
  • Futures Studies
  • Scenario Planning
  • Cross-Impact Balance Analysis
  • Dargahan

مراجع

  • اجلالی، پرویز؛ رفیعیان، مجتبی؛ و عسگری، علی .(1390). نظریه برنامه ­ریزی: دیدگاه سنتی و جدید. نشر آگه.
  • احمدی، امید؛ قائدی، زینت؛ و خوشحال، ابوالفضل .(1395). آینده ­پژوهی: مفاهیم، روش­ها، کاربردها. سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی. تهران.
  • اسدی، ایرج. (1380). برنامه­ریزی ساختاری جایگزین برنامه ­ریزی جامع. ماهنامه شهردار­ی­ها. شماره 28.
  • اسلاتر، ریچارد؛ آلبری، نیکلاس؛ بل، وندل؛ دال، جل؛ دیتور، جیمز؛ هندرسون، هزل؛ هینچکلیف، جان .س. هاتچسون؛ فرانسیس پ.، میلبراث؛ لستر. و. اوگلیوی؛ جیمز. پیج؛ جیمز. تاف، آلن. (1390). نواندیشی برای هزاره­ی نوین؛ مفاهیم، روش­ها و ایده­ های آینده­پژوهی. ترجمه عقیل ملکی­فر. وحید وحیدی مطلق. سید احمد ابراهیمی. انتشارات مؤسسه آموزش و تحقیقاتی صنایع دفاعی.
  • ایزدفر، الهام؛ ساسان­پور، فرزانه،تولایی، سیمین؛ و سلیمانی،  محمد. (1399). بازآفرینی پایدار شهری بر پایه سناریونگاری (مورد شناسی: منطقه 14 شهرداری اصفهان). مجله  جغرافیا و آمایش شهری – منطقه­ای. دوره 10. شماره 34. صص 68-45. https://doi.org/10.22111/gaij.2020.5330
  • تایلور، نایجل. (1394). نظریه­­ های برنامه ­ریزی شهری (از آغاز تاکنون). ترجمه محمود شورچه. انتشارات پرهام نقش. تهران
  • توبچی ثانی، علی؛ و محمدی، محمود. (1389).  بازآفرینی شهری پایدار  (شیوه‌های نوین مداخله در بافت­ های فرسوده). دومین همایش ملی بهسازی و بازآفرینی بافت‌های تاریخی. فرسوده شهری و سکونتگاه‌های غیررسمی. شیراز
  • توبچی ثانی، علی؛ محمدی، محمود؛ و خزایی، سعید. (1398). به‌سوی برنامه ­ریزی در عصر جدید؛ مطالعه تطبیقی برنامه­ ریزی شهری و منطقه­ای با آینده ­پژوهی. فصلنامه علمی پژوهشی جغرافیا (برنامه ­ریزی منطقه ­ای). سال نهم. شماره 3. تابستان. صص 683-665. https://dorl.net/dor/20.1001.1.22286462.1398.9.3.19.7
  • خزایی، سعید. (1388). آینده‌پژوهی نیاز امروز، ضرورت فردا. کارگاه آموزشی.
  • خزایی، سعید؛ و محمود زاده، امیر. (1391). آینده ­پژوهی. انتشارات علم آفرین. اصفهان.
  • جکسون، اندرو .(1387). راهنمای گام‌به‌گام آینده­ پژوهی راهبردی؛ مروری بر رویکردها و روش ­ها. ترجمه سعید خزایی، عبدالرحیم پدرام. انتشارات مرکز آینده ­پژوهی و اطلاع ­رسانی دانشگاه صنعتی مالک اشتر.
  • رفیعیان، سید مجتبی؛ و جهانزاد، نریمان. (1394). دگرگونی اندیشه در نظریه برنامه ­ریزی. گروه شهرسازی دانشگاه تربیت مدرس. انتشارات آرمانشهر. چاپ اول.
  • سازمان آمار ایران .(1395). سرشماری عمومی نفوس­ومسکن.
  • سازمان توسعه صنعتی سازمان ملل متحد (UNIDO) (1392). روش‌شناسی آینده‌نگاری. ترجمه سعید خزایی و امیر محمود زاده. انتشارات علم آفرین. اصفهان.
  • سعیدپور، سعید؛ و بهبودی، محمدرضا. (1396). راهنمای کاربردی نرم­افزار سناریو ویزارد (تدوین راهبردهای سازمانی با رویکرد سناریو نگاری). انتشارات دانشگاه هرمزگان. تهران.
  • شوارتز، پیتر. (1388). هنر دورنگری، برنامه­ ریزی برای آینده در دنیای با عدم قطعیت. ترجمه عزیز علیزاده. انتشارات مرکز آینده­پژوهی علوم و فناوری دفاعی ـ موسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی.
  • طاهری، محسن .(1393). تحلیل ساختاری با استفاده از روش میک مک (Mic Mac). دسترسی در www.iranianfuturist.com
  • عبدی دانشپور، زهره. (1390). درآمدی بر نظریه­های برنامه­ریزی با تأکید ویژه‌بر برنامه­ریزی شهری. انتشارات دانشگاه بهشتی. چاپ دوم. تهران.
  • کورنیش، ادوارد. (1388). آینده ­پژوهی پیشرفته، نگاهی ژرف به اصول، مبانی و روش‌های آینده‌پژوهی. ترجمه سیاوش ملکی­فر، فرخنده ملکی­فر. انتشارات اندیشکده صنعت و فناوری (آصف)، گروه آینده‌پژوهی و دیده‌بانی. تهران.
  • گیدلی،  جنیفر. ام. (1396). آینده: یک معرفی بسیار کوتاه. ترجمه ابوذر سیفی گلستان. انتشارات فرهیختگان دانشگاه. تهران.
  • لمپرت، رابرت‌جی؛ پوپر، استیون‌دبلیو؛ و بنکز، استیون‌سی. (1388). برنامه­ریزی پابرجا برای صد سال آینده. ترجمه وحید وحیدی مطلق. انتشارات اندیشکده صنعت و فن‌آوری (آصف). تهران
  • ملکی­فر، عقیل؛ فخرایی، مرضیه؛ و  شاوردی، مرضیه. (۱۳۹۵). راهنمای کاربردی آینده­نگاری منطقه­ای. انتشارات آینده ­پژوه.
  • منزوی، مسعود؛ فتح­ا... زاده، علی؛ و عمارلو، علیرضا .(1388). سناریونویسی و رویکردهای متفاوت آن. انتشارات مرکز آینده ­پژوهی علوم و فناوری دفاعی  مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی.
  • مهندسان مشاور شهر و خانه. (1398). طرح بهسازی و نوسازی بافت فرسوده هلر – درگهان، جزیره قشم.
  • هاگو، کلیف. (1378). برنامه‌ریزی شهری در هزاره سوم. ترجمه کمال اطهاری. مجله آبادی. شماره 32.
  • Amer, M., Daim, T. U., & Jetter, A. (2013). A review of scenario planning. Futures, 46, 23-40. https://doi.org/10.1016/j.futures.2012.10.003
  • Bryant, B. P., & Lempert, R. J. (2010). Thinking inside the box: A participatory, computer-assisted approach to scenario discovery. Technological Forecasting and Social Change, 77(1), 34. https://doi.org/10.1016/j.techfore.2009.08.002
  • Dator.J (2002). What Futures Studies Is and Not, Hawaii Research Center for Futures Studies Department of Political Science, University of Hawaii.
  • Inayatullah, S. (2008). Six pillars: futures thinking for transforming. foresight. https://doi.org/10.1108/14636680810855991
  • Miguel.J and Güell. F (2010). Can Foresight Studies Strengthen Strategic Planning Processes at the Urban and Regional Level? Planificación estratégica de ciudades, nuevos instrumentos y procesos, Barcelona: Editorial Reverté.
  • Milestad, R., Svenfelt, Å., & Dreborg, K. H. (2014). Developing integrated explorative and normative scenarios: the case of future land use in a climate-neutral Sweden. Futures, 60, 59-71. https://doi.org/10.1016/j.futures.2014.04.015
  • Myer, D. (2000). Construction the future in planning. school of policy, planning and development, university of southern California.
  • Phdungsilp, A. (2011). Futures studies’ backcasting method used for strategic sustainable city planning. Futures, 43(7), 707-714. https://doi.org/10.1016/j.futures.2011.05.012
  • Puglisi, M. (2001). The study of the futures: an overview of futures studies methodologies. Interdependency between agriculture and urbanization: conflicts on sustainable use of soil water. Bari: CIHEAM. Options Méditerranéennes, Série A. Séminaires Méditerranéens, (44), 439-463.
  • Voros, J. (2003). A generic foresight process framework. foresight, 5(3), 10-21. https://doi.org/10.1108/14636680310698379
  • Wangel, J. (2012). Making futures: on targets, measures and governance in backcasting and planning (Doctoral dissertation, KTH Royal Institute of Technology).
  • Wilson, I. (1998). Mental maps of the future: an intuitive logics approach to scenarios. Learning from the future: Competitive foresight scenarios, 81-108.
توسعه پایدار شهری
دوره 3، شماره 7
مرداد 1401
صفحه 40-59

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار