واکاوی مزاج خانه‌های تاریخی بوشهر با تأکید بر تأثیرات محیط بر مزاج فضا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران.

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد، گروه معماری-مطالعات معماری ایران، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران.

چکیده

در معماری خانه‌های تاریخی، محیط، علاوه بر تأثیرات مستقیم بر چگونگی انتخاب راهکارهای اقلیمی مؤثر، مزاج فضاهای محل زندگی را نیز تحت تأثیر قرار داده است. پژوهش حاضر در راستای شناخت محیط خانه‌های تاریخی بوشهر و چگونگی تأثیرات آن بر مزاج فضاست. این تحقیق با هدف یافتن عواملی در معماری خانه ­های تاریخی بوشهر که ناشی از تأثیرات محیط بر مزاج آن از طریق شناخت خصوصیات مزاجی هر فضا با مطالعه میزان حضور شاخصه ­های چهارگانه محیط به‌عنوان نماینده چهار مزاج اصلی بر فضاهای خانه انجام شده است. در مسیر تحقیق شاخصه­ های چهارگانه محیط یعنی عناصر چهارگانه آب (رطوبت زمین و شرجی)، باد (جریان هوا)، خاک (ساختمایه و ارتباط با زمین) و آتش (آفتاب)، هر یک به‌عنوان نماینده­ای از مزاج ­های اصلی، در نظر گرفته‌شده‌اند. چگونگی تأثیرات محیط بر مزاج فضا و اثر آن بر معماری خانه­های تاریخی بوشهر به‌عنوان پرسش اصلی و نحوه تأثیرات هر یک از شاخصه­های چهارگانه محیط بر مزاج فضا به‌عنوان سؤالات مبنایی جهت رسیدن به نتایج تحقیق است. در مسیر تحقیق 16 خانه­ در بافت تاریخی بوشهر به‌عنوان جامعه آماری جهت واکاوی شاخصه­ های مزاجی آن ازنظر چگونگی تحت تأثیر قرار گرفتن از عناصر چهارگانه در نظر گرفته‌ شده است. انتخاب نمونه‌ها برحسب پراکندگی آن‌ها در سطح چهار محله تاریخی بوشهر، متراژ متفاوت آن‌ها، تعداد طبقات گوناگون و فاصله هرکدام تا دریا انجام شده است. روش تحقیق این پژوهش از منظر هدف کاربردی و از منظر روش در مطالعات پیشینه تحقیق، توصیفی-تحلیلی می‌باشد. گردآوری داده‌های تحقیق به‌صورت میدانی در حوزه شناخت خانه‌های سنتی بوشهر و کتابخانه‌ای می‌باشد. تجزیه تحلیل جهت رسیدن به نتایج تحقیق به روش کمی و کیفی انجام گرفت. تحلیل داده­ها، جهت واکاوی خانه­های بافت تاریخی بوشهر در دو شیوه کل­نگر (قیاسی) و تحلیل جزئیات در جهت رسیدن به یک نتیجه کل (استنتاجی) در نظر گرفته شد. مهم‌ترین نتیجه این پژوهش وجود تنوع در مزاج فضاهای خانه، در بافت تاریخی بوشهر است، به‌طوری‌که هر یک از فضاها متناسب و مناسب با چگونگی سکونت و فعالیت ساکنان در آن شکل گرفته است و افراد با مزاج ­های متنوع می­توانند بر اساس نیاز جسمی و روانی خود در فضاهای خانه سکونت کنند. معماری خانه در بافت سنتی بوشهر در تعامل با محیط و انسان در عین تنوع یک کلیت را شکل داده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis of the Temperament of Bushehr Historical Houses with Emphasis on the Effects of the Environment on the temperament of the space

نویسندگان [English]

  • Mohsen Afshary 1
  • Qasem Gedaali 2
  • Zahra Asadi 2
1 Assistant Professor of Architecture Department, School of Architecture and Urban Planning, Art University of Isfahan, Isfahan, Iran.
2 M.Sc. in Iranian Architecture Studies Architecture Department, School of Architecture and Urban Planning, Art University of Isfahan, Isfahan, Iran.
چکیده [English]

: In the architecture of historical houses, the environment, in addition to direct effects on how to choose effective climate solutions, has also influenced the temperament of living spaces. The current research aims to know the environment of Bushehr's historical houses and how it affects the temperament of the space.This research has been done with the aim of finding factors in the architecture of historical houses in Bushehr due to the effects of the environment on its mood through knowing the temperament characteristics of each space by studying the presence of the four characteristics of the environment as representatives of the four main moods on the spaces of the house. In researching the four characteristics of the environment, i.e. the four elements of water (earth moisture), wind (air flow), soil (building and connection with the earth) and fire (sun), each as a representative of the temperaments. main, have been considered. How the environment affects the temperament of the space and its effect on the architecture of the historical houses of Bushehr as the main question, and how each of the four indicators of the environment affects the temperament of the space as basic questions are considered. 16 houses in the historical context of Bushehr have been considered as a statistical population to analyze its temperamental characteristics in terms of how they are affected by the four elements.The samples were selected according to their distribution in the four historical neighborhoods of Bushehr, their different sizes, the number of different floors and the distance of each to the sea. The research is descriptive-analytical in terms of method and practical in terms of purpose and data collection is done in library and field study. The analysis was done in quantitative and qualitative method. Data analysis was considered to analyze the houses of the historical context of Bushehr in two ways: holistic (comprehensive) and detailed analysis in order to reach a general (inferential) result. The most important result of this research is the existence of diversity in the temperament of the house spaces in the historical context of Bushehr, so that each of the spaces has been formed according to the way of living and activities of the residents in it, and people with different temperaments can live based on their physical and mental needs.The architecture of the house in the traditional context of Bushehr has formed a whole in the interaction with the environment and people while being diverse.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Bushehr Historical Houses
  • Environmental Influences
  • Temperament
  • Space

مراجع

  • ابن­سینا، حسین ابن عبدالله. (1386). قانون در طب. (ترجمه علیرضا مسعودی). تهران: نشر مرسل.
  • ابن‌سینا، حسین ابن عبدالله. (۱۳۸۹). قانون در طب. (ترجمۀ عبدالرحمن شرفکندی). ۸ ج. ج ۱ و ۲، تهران: انتشارات سروش.
  • اخـوان الصفـاء. (1380). گزیـده رسـائل اخـوان الصفـاء. (ترجمه علی اصغر حلبـی). تهران: نشر اساطیر.
  • اردلان، نادر، و بختیار، لاله. (1390). حس وحدت، نقش سنت در معماری ایرانی. (ترجمه ونداد جلیلی). تهران: نشر علم معمار رویال.
  • بلخاری، حسن. (۱۳۸۴). نسبت عناصر اربعه با مربع و تأثیرات آن بر هنر و معماری و مقدس. مقالات اولین هم‌اندیشی هنر و عناصر طبیعت (آب، خاک، هوا، آتش)، تهران: فرهنگستان هنر، 27-48.

https://honar.ac.ir/index.aspx?pageid=213&p=6&showitem=114

  • حاتمیان، محمدرضا، و دیواندری، جواد، و فهیمه، گل باغ مهیاری. (1396). تأثیر مزاج مکان بر تناسبات هندسی فضاها، در معماری ایرانی (مورد پژوهی: خانه‌های تاریخی کاشان). کنفرانس بین‌المللی معماری و ریاضیات.

https://civilica.com/doc/899971/

  • خلیلی، نادر. (1397). تنها دویدن. تهران: نشر چشمه.
  • دیواندری، جواد، و دانایی نیا، احمد، و صیادی، مهدی، و امامی میبدی، مرضیه. (1395). مزاج به‌مثابه کهن‌الگو در طراحی معماری حمام ایرانی. نشریه پژوهش‌های معماری اسلامی، دوره 4، (3). 57-75.

http://jria.iust.ac.ir/article-۱-۵۴۷-fa.html

  • راپاپورت، آموس. (1388). انسان­شناسی مسکن. (ترجمه خسرو افضلیان). تهران: نشر حرفه و هنرمند.
  • راپاپورت، آموس. (1391). فرهنگ، معماری و طراحی. (ترجمه ماریا برزگر و مجید یوسف­نیاپاشا). ساری: نشر شلفین.
  • راپاپورت، آموس. (1392). معنی محیط ساخته‌شده. (ترجمه فرح حبیب). تهران: سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران.
  • رضوی برقعی، سید حسین. (1388). معماری حمام در متون طب کهن مقدمۀ رسالۀ دلاکیه. گلستان هنر، 5(15)، 64-69.

http://golestanehonar.ir/article-۱-۲۳۳-fa.html

  • شجاعی، شیما، و محمد، بهزادپور. (1401). بررسی عملکرد سایه‌اندازی شناشیر و کاربرد آن در شکل‌گیری معماری جنوب ایران با نمونه موردی بوشهر. معماری سبز بهار. (30). جلد 2. 31-42.

http://greenarchitecture.ir/post.aspx?id=761

  • شولتز، کریستیان نوربرگ. (1388). روح مکان: به‌سوی پدیدارشناسی معماری. (ترجمه محمدرضا شیرازی). تهران: نشر رخ‌داد نو.
  • طاهری، جعفر. (1395). حمام در متون طب دورۀ اسلامی: نظریه و عمل. پژوهش‌های معماری و اسلامی. 4(10)، 46-61.

http://jria.iust.ac.ir/article-1-428-fa.html

  • طبسی، محسن. (1393). آشنایی با گرمابه‌های ایران. معاونت پژوهش و فن‌آوری دانشگاه آزاد اسلامی مشهد، نشر: سخن‌گستر.
  • عبدالله­زاده، محمدمهدی. (1394). معماری طبایع: تبیین رویکردی درباره­ی نسبت انسان و محیط مصنوع بر مبنای چهارگانه­ها. مجله علمی- پژوهشی مطالعات معماری ایران،4 (8)، 137-156.

https://jias.kashanu.ac.ir/article_111755.html

  • عبدالله­زاده، محمدمهدی. (1395). معمارى طبایع: پروردن رویکردى درباره نسبت انسان و محیط مصنوع بر مبناى طبیعیات ابن­سینا. (رساله دکتری)، دانشگاه شهید بهشتی تهران، ایران.
  • قاسمی­اصفهانی، مروارید. (1383). اهل کجا هستم؟ (هویت بخشی به بافت­های مسکونی). تهران: نشر روزنه.
  • کربن، هانری، و شووان، فریتوف، و بورکهارت، تیتوس و دیگران. (1372). مبانی هنر معنوی. زیر نظر: علی تاجدینی. تهران: دفتر مطالعات دینی هنر.
  • کریمیان سردشتی، نادر. (1382). کتاب‌شناسی حمام. تهران. پژوهشکده مردم‌شناسی، سازمان میراث فرهنگی کشور.(9)، 34.

http://lib.ui.ac.ir/dL/search/default.aspx?Term=72946&Field=0&DTC=1

  • پژوهشکده مردم‌شناسی .(1382). مجموعه مقاله‌های همایش حمام در فرهنگ‌های ایرانی. تهران: سازمان میراث فرهنگی و گردشگری.
  • محمودی زرندی، مهناز، و مهدویه، مریم، و منصوری، بهروز. (1399). تبیین رابطه طبع افراد با گرایش به معماری سنتی در اقلیم گرم و خشک نمونه موردی؛ شهر یزد. معماری اقلیم گرم و خشک، 8(11)، 283-304.

http://smb.yazd.ac.ir/article_1994.html

  • مرباغی، بهروز. (1393). شهر را فرهنگ می­سازد، نه اقلیم! نمونه موردی: بندر بوشهر. همایش ملی شهرسازی فرهنگ‌گرا. اصفهان.

https://civilica.com/doc/333713/

  • نصر، حسین. (1377). نظر متفکران اسلامی درباره‌ی طبیعت. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  • نصر، حسین. (1389). دین و نظام طبیعت. (ترجمه محمدحسین فغفوری). تهران: نشر حکمت.
  • نقره­کار، عبدالحمید، و حمزه‌نژاد، مهدی، و دهقانی تفتی، محسن. (1389). بررسی تأثیر محیط بر رفتار و اخلاق از دید متفکران اسلامی و نتایج آن در طراحی محیط. آرمانشهر، 3 (5)، 79-96.

http://www.armanshahrjournal.com/article_32657.html

  • یزدانفر، عباس، و دادرس، فائزه، و حسینی‌یکتا، نفیسه.(1393). تفاوت­های مزاجی انسان و گرایش به شاخصه‌های معماری. پزشک و پرستار در رزم، 2(5)، 201-211.

http://npwjm.ajaums.ac.ir/article-1-218-fa.html

  • Akkach, Samer. (2005). Cosmology and Architecture in Premodern Islam An Architectural Reading of Mystical Ideas. State University of New York Press. New York.

https://sunypress.edu/isbn/9780791464120

  • Kryder, Elizabeth. (1994). Landscape as Myth: The Contextual Archaeology of an Annapolis Landscape. In Historical Archaeology of the Chesapeake, pp.131-148, edited by Barbara J. Little and Paul A. Shackel. Washington, D.C.: Smithsonian Press.

https://www.jstor.org/stable/40073365

  • Hamzehnejad, Mahdi. Dadras, Faezeh. and Hoseini Yekta,Nafiseh. (2015). Houses’ Physical Features based on Temperamental Indicators. Procedia – social and behavioral sciences,201, 317- 324.

https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1877042815048284

  • Khalili, Nader. (1996). Ceramic Houses and Earth Architecture: How to Build Your Own. California: Cal-Earth Press.

https://www.calearth.org/shop/ceramic-houses-earth-architecture-how-to-build-your-own

توسعه پایدار شهری
دوره 3، شماره 9
بهمن 1401
صفحه 1-22

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار