سنجش و ارزیابی شاخص های هویت در مناطق شهری (مطالعه موردی: منطقه 8 شهر شیراز)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مربی گروه معماری، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

2 گروه جغرافیا، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایران‏

چکیده

امروزه مبحث هویت و حیات اجتماعی از مسائل مهم زندگی شهری است. هویت فضایی شهر، به‌عنوان محتوای اصلی سیمای شهری متمایز و بازنمایی رقابت و جذابیت شهری، برای شهرها در فرآیند توسعه حیاتی است. همراه با شهرنشینی سریع و گسترش شهرها، مسائل مربوط به بحران هویت فضایی شهری برجسته شده است هدف تحقیق حاضر، سنجش و ارزیابی وضعیت شاخص‌های هویت شهری در مناطق شهری در منطقه هشت شهر شیراز است. مطالعه حاضر به لحاظ هدف، کاربردی و به لحاظ ماهیت از نوع توصیفی- تحلیلی مبتنی بر تحلیل پرسشنامه است. در این مطالعه با استفاده از فرمول کوکران تعداد 342 نفر به‌عنوان نمونه آماری انتخاب و ضریب آلفای کرونباخ 861/0 محاسبه شد که بیانگر پایایی مناسب ابزار تحقیق است. از نرم‌افزار SPSS برای تجزیه‌وتحلیل اطلاعات و از نرم‌افزار GIS جهت ترسیم نقشه استفاده شد. یافته‌های تحقیق نشان داد، وضعیت شاخص‌های هویت شهری در منطقه هشت شهر شیراز، کمتر از سطح متوسط (45/2) قرار دارد. همچنین، نتایج آزمون جیمز هوئلت برای ارزیابی و بررسی تفاوت بین محله‌های منطقه هشت شهر شیراز ازلحاظ هویت شهری در حالت کلی بیانگر این امر بود که میزان شاخص‌های هویت شهری در محله سردزک نسبت به سایر محله‌های منطقه مذکور در سطحی بالاتر قرار دارد. همچنین محله درب شازده از منظر هویت شهری نسبت به محله‌های بازار مرغ و سنگ سیاه در وضعیت مطلوب‌تر قرار داشت. بین محله بازار مرغ با محله سنگ سیاه ازلحاظ هویت شهری تفاوت معناداری وجود نداشت.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Measuring and Investigating Identity Indicators in Urban Regions ‎‎(Case Study: Region 8 of Shiraz)‎

نویسندگان [English]

  • Mahshid Mohammad Ebrahimi 1
  • Amir Hosseinian Rad 2
1 Instructor, Department of Architecture, Payam Noor University, Tehran, Iran.‎
2 Department of Geography, Faculty of Literature and Human Sciences, Lorestan University, ‎Khorramabad, Iran.‎
چکیده [English]

Today, the topic of social identity and life is one of important urban life issue. The identity of urban spatial, as the main content of distinguished urban face and the representation of competition and urban attraction, is vital in development process for cities. Along with fast urbanization and the expansion of cities, issued related to the identity of urban spatial crisis has been distinguished. The purpose of this research is to test and investigate the status of urban identity indicators in urban regions in region 8 of Shiraz. The current research is an applied research in terms of purpose and descriptive-analytical based on analyzing questionnaire in terms of nature. In this research, 342 individuals were selected as statistical sample by using Cochran formula and Cronbach’s Alpha of 0.861 rese calculated that indicates an appropriate validity of research’s tool. SPSS software was used for analyzing information and GIS software was used to draw map. The findings of the research showed that the status of urban identity indicators is less than the medium level (2.45) in the region 8 of Shiraz. Also, the results of James Howell test for testing and investigating differences between the neighborhoods of the region 8 of Shiraz in terms of urban identity in general indicated that the level of urban identity indicators in Sardezak neighborhood is higher than other neighborhoods in the mentioned region. Also, in terms of urban identity landscape, Darv shazde region has more appropriate situation than other neighborhoods of Bazar morgh and Sang siah. There is no significant difference between Bazar morgh and Sang siah neighborhoods in therms of urban identity.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Identity
  • Urban identity
  • Region 8 of Shiraz.‎
  • ابراهیم‌زاده، عیسی، و ایستگلدی، مصطفی و حاجی‌زاده، فاضل. (1398). تحلیل و اولویت‌بندی شاخص ­های استراتژی توسعه شهری در محلات منطقه هشت شهر شیراز. جغرافیا و پایداری محیط، 9(1)، 17-1.

DOI: 10.22126/ges.2019.1060‎

  • بدیعی ازنداهی، مرجان، موسی پناهنده­ خواه، و راضیه مختاری. (1387). نقش حس مکان در هویت بومی مطالعه موردی: دانشجویان یاسوجی دانشگاه‌های تهران. ژئوپلتیک، 4(12):157- 175.

DOR: 20.1001.1.17354331.1387.4.12.7.9

  • بساطی، نغمه. (1392). ارزیابی اثرات فعالیت­های سازمان زیباسازی در ارتقای هویت شهر تهران (نمونه موردی منطقه 22 و 20 شهرداری تهران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات.
  • ترکاشوند، عباس، و جهانبخش، حیدر، و کریمی ­نژاد، مریم. (1396). بازشناسی مؤلفه­ های تأثیرگذار بر شکل­ گیری هویت و خاطره جمعی در فضاهای شهری پیرامون پل­ های تاریخی. معماری و شهرسازی ایران. 8 (1)، 14-5.

DOI: 10.30475/isau.2018.62043

  • توفیق، مریم و فروزان‌فر، جلال. (1401). معناشناسی ماهیت نگاره‌های معماری سنتی و تأثیر هویتی آن در جهانی ­شدن شهر یزد (مورد مطالعاتی، خانه ملک‌زاده). مطالعات هنر اسلامی. 19(45)، 112-96.

DOI: 10.22034/ias.2022.315509.1803

  • تیموری، رؤیا، و اذانی، مهری، و مؤمنی، مهدی، و صابری، حمید. (1401). تبیین نقش مؤلفه‌های هویت‌بخش در پایداری محله ­های بافت قدیم و جدید مناطق 3 و 7 شهر اصفهان. مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، 17(1)، 249-260.

DOR:20.1001.1.25385968.1401.17.1.15.5

  • جهانی دولت­ آباد، رحمان، و علی شماعی، و اسماعیل جهانی دولت­ آباد. (1392). سنجش میزان هویت محله ­ای با تأکید بر نقش نهادهای مردمی در منطقه 7 تهران. تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی 13(31)، 191-210.

https://jgs.khu.ac.ir/article-1-1684-fa.pdf

  • حسین‌آبادی، سعید، و سلمانی مقدم، محمد، و نوری دشتبان، مریم .(1398). هویت مکانی و عوامل مؤثر بر آن در محلات قدیمی ‏نمونة مطالعه: محلة کلاه‌فرنگی سبزوار. برنامه‌ریزی فضایی، 9(3)، 89-110.‏

DOI:10.22108/sppl.2019.81525.0‎

  • خلیلی، احمد و دهقانی، مصطفی. (1399). سنجش و تحلیل فضایی هویت شهری در مقیاس نواحی شهر جدید هشتگرد، نشریه پژوهش‌های معماری اسلامی. 8(3)، 87-69.

http://jria.iust.ac.ir/article-1-1355-fa.html

  • رجایی رامشه، سیامک. (1397). باز زنده­سازى سواحل جنوبى جزیره کیش با تأکید بر مفهوم هویت. هویت شهر، 12(4)، 77-84.

DOR: 20.1001.1.17359562.1397.12.4.6.1

  • رضوانی، نوشین، و بهزادفر، مصطفی، و حبیبی، کیومرث. (1396). ارزیابی بافت‌های تاریخی بر پایه هنجار حس تعلق به مکان (نمونه مطالعاتی: محله سرچشمه گرگان). پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 8(29)، 23-42.

DOR:20.1001.1.22285229.1396.8.29.2.6

  • رضویان، محمدتقی، و محمدی، عبدالحمید، و برغمدی، مجتبی، و شمس پویا، محمدکاظم. (1393). ارزیابی هویت محله‌های شهری با سنجش حس تعلّق به مکان (مطالعه موردی، محله چای بوئی شهر گنبدکاووس). پژوهش‌های دانش زمین، 5(2): 37-27.

DOR:20.1001.1.20088299.1393.5.2.3.2

  • رهنما، محمدرحیم و رزاقیان، فرزانه. (1390). نقش آمایش شهری در هویت‌یابی فضایی ـ کالبدی محور بلوار پیروزی مشهد. جغرافیاوتوسعه ناحیه‌ای، 9(2)، 79-49.

https://jgrd.um.ac.ir/article_28218.html

  • زنگنه، یعقوب، و حسین‌آبادی، سعید، و روشندل، تکتم، و نبی پور، رضا. (1393). تأثیر تعلق مکانی و سرمایه اجتماعی بر بهسازی مشارکتی محلات قدیمی، نمونه موردی محله سرده سبزوار. پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 5(19)، 111-128.

DOR: 20.1001.1.22285229.1393.5.19.7.0

  • ساکت حسنلوئی، میثم، و نقیبی، فریدون، و اسدی، هیوا. (1401). واکاوی قابلیت پیاده ‏مداری؛ جنبشی در تقویت هویت ‏بخشی و انسجام اجتماعی شهرها مطالعة موردی، تحلیل تطبیقی بافت مرکزی شهرهای نقده و قروه. پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 54(2)، 652-633.

DOI: 10.22059/jhgr.2021.313584.1008201

  • سبحانی، نوبخت، و بیرانوند زاده، مریم، و شاهینی فر، مصطفی، و معیری، دنیا. (1398). اولویت‌بندی فضاهای شهری اثرگذار در هویت شهری با استفاده از مدل‌های چند معیاره مطالعه موردی، شهر بروجرد. فصلنامه جغرافیا (برنامه‌ریزی منطقه‌ای)، 9(3)، 507-495.

DOR: 20.1001.1.22286462.1398.9.3.10.8

  • سخاوت­دوست، نوشین و البرزی، فریبا. (1399). نگرشی نشانه‌شناسانه به عناصر محور تاریخی خیابان سپه قزوین و خوانش هویت مکانی آن از منظر پدیدارشناسی. معماری و شهرسازی آرمان‌شهر، 13(30)، 116-97.

DOI: 10.22034/AAUD.2020.105023.1348

  • شعبانی، فاطمه، و سجادی، ژیلا، و توکلی نیا، جمیله. (1399). زوال هویت درروند تغییر و گسترش پراکنده روئی شهری. فصلنامه مطالعات ملی، 21(83)، 122-105.

DOI: 10.22034/rjnsq.2020.114229

  • صالحی زلانی، سعید، و هاشمی، علی، و میرزاد، عباس. (1398). بررسی هویت شهری ایلام و مؤلفه‌های هویت‌بخش آن. فصلنامه علمی فرهنگ ایلام، 20(62،63)، 118-141.

DOI: 10.22034/farhang.2019.96064

  • عباس­زاده، محمد، و بنی فاطمه، حسین، و علیزاده اقدم، محمدباقر، و بهاری، موسی. (1397). سنجش اعتبار و پایایی مقیاس سازه هویت شهری(پژوهشی در میان شهروندان شهر تبریز). نشریه علمی جغرافیا و برنامه‌ریزی. 64، 195-216.

https://www.sid.ir/paper/380235/fa

  • عبدالله­زاده فرد، و شکور، علی، و محمدی، زهرا. (1401). تأثیر هویت شهری در گذرهای تاریخی با رویکرد پیاده محوری نمونه موردی: گذر کوچه اتابکان.آمایش محیط، 14(53)، 155-176.‎

DOR: 20.1001.1.2676783.1400.14.53.8.4

  • قاسمی، میترا، و عبدالله زاده فرد، علیرضا، و شکور، علی. (1397). ارتقاء هویت شهری از طریق تغییر در منظر شهری با رویکرد افزایش تعاملات اجتماعی (مطالعه موردی، گذر امام‌زاده زنجیری شیراز). مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‏های انسانی، 13(3)، 559-575.

https://jshsp.rasht.iau.ir/article_545174.html

  • قائدرحمتی، صفر، نجاتی، صادق. (1398). بررسی تغییرات هویت شهری میدان امام خمینی (توپخانه) تهران. فصلنامه مطالعات ملی، 20(78)، 146-131.

DOR: 20.1001.1.1735059.1398.20.78.8.4

  • لطیفی، غلامرضا، و فیضی چشمه گلی، قاسم، و باجلال، راحله. ( 1394). تبیین و ارزیابی شاخص‌های مؤثر در هـویت شهری (نمونه موردی محله نوغان در شهر مشهد). پژوهشنامه خراسان بزرگ، 5(20)، 42-25.

DOR: 20.1001.1.22516131.1394.5.20.2.1

  • مظلومی، مازیار. (1389). تأثیرپذیری ابعاد حس مکان از ادراکات ذهنی در محله­ های مسکونی شهری، پژوهش و برنامه­ ریزی شهری 1( 3 )، 131 –

DOR: 20.1001.1.22285229.1389.1.3.7.0

  • مهدی زاده، سید محمد، و صدیقیان بیدگلی، آمنه، و اصلان زاده، فاطمه. (1398). نمادهای سیاسی شهر تهران و هویت شهری. ماهنامه جامعه‌شناسی سیاسی ایران، 2(4)، 112-142.

DOI:10.30510/PSI.2019.109969

  • نصر، طاهره. (1393). واکاوی معنای «هویت» در سنجش پارادایم «تحلیل جایگاه حیات‌بخشی در بافت شهری». هویت شهر، 8(18)، 13-26.

DOR: 20.1001.1.17359562.1393.8.18.2.7

  • نوفل، سید علیرضا، و کلبادی، پارین، و پورجعفر، محمدرضا. (1388). بررسی و ارزیابی شاخص‌های مؤثر در هویت شهری، نمونه موردی، محله جلفا در شهر اصفهان. معماری و شهرسازی آرمان‌شهر، 2(3): 69-57.

http://www.armanshahrjournal.com/article_32599.html

  • نوکار، بهار، و کرکه­آبادی، زینب، و ارغان، عباس. (1397). بررسی تأثیرات کاربری­های شهری بر هویت شهر اسلامی (محدوده موردمطالعه ،منطقه یک شهر یزد). مجله آمایش جغرافیایی فضا، 8(29)، 146-133.

http://gps.gu.ac.ir/article_80358.html

  • وحیدا، فریدون و نگینی، سمیه. (1391). ساخت و اعتبار یابی مقیاس هویت محله ‏ای. مطالعات شهری 2(2)، 5 -35.

https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/97879/44

  • یوسفی، اسماعیل، رحمانی، امیر، قربانخانی، محسن. (1393). ارزیابی نقش المان‌های شهری بر ارتقای حس مکان در فضاهای شهری (نمونه موردی: شهر همدان) . مطالعات محیطی هفت حصار ۱۳۹۳، ۳ (۱۰)،79-5.

http://hafthesar.iauh.ac.ir/article-335-1-fa.html

  • یوسفی، علی، و جعفرزاده، پروین، و ایازی، فاطمه سادات .(1392). حس مکان و مقاومت مالکین در برابر طرح‌های مرمتی بافت­ های فرسوده شهری: موردمطالعه منطقه آبکوه مشهد. پنجمین کنفرانس برنامه‌ریزی و مدیریت شهری، مشهد.

https://civilica.com/doc/208032/

  • Aldianto, L. & Asmariadi Budi, A. & Anggadwita, G. & Novani, S. & Wirawan. C. (2019). City branding vs cultural branding، towards a theoretical for developing Bandung identify, KINERJA, 23 (1), 42-53.

DOI: 10.24002/kinerja.v23i1.2125

  • Anastasiou, D. & Tasopoulou, A. & Gemenetzi, G. & Gareiou, Z. & Zervas, E. (2022). Public’s perceptions of urban identity of Thessaloniki, Greece. URBAN DESIGN International, 27(1), 18-42. ‏

DOI: 10.1057/s41289-021-00172-8

  • Baris, M. E., Uckac, L., & Uslu, A. (2009). Exploring public perception of urban identity, the case of Ankara, Turkey. African Journal of Agricultural Research, 4(8), 724-735. ‏

DOI: 10.1057/s41289-021-00172-8

  • Buttimer, A. (1980). Home, reach, and the sense of place. The human experience of space and place, 166-187. ‏

http://hdl.handle.net/10197/10731

  • Proshansky, H. H., Fabian, A. K., & Kaminoff, R. (2014). Place-identity: Physical world socialization of the self (1983). In The people, place, and space reader,111-115. Routledge.

DOI: 10.1016/S0272-4944(83)80021-8‎

  • Duan, J. & Lan, W. & Jiang, Y. (2022). An evaluation approach to spatial identity in historic urban areas from a humanistic perspectivFrontiers of Architectural Research. 11(5), 806-814. ‏

DOI:10.1016/j.foar.2021.12.009

  • Kaymaz, I. (2013). Urban landscapes and identity. In، Ozyavuz (Ed.) Advances in Landscape Architecture. Rijeka، IntechOpen, Open access peer-reviewed Edited Volume, Chapter 29.

DOI:10.5772/55754

  • Khomenko, S. & Nieuwenhuijsen, M. & Ambros, A. & Wegener, Sa. & Mueller, N. (2020). Is a liveable city a healthy city? Health impacts of urban and transport planning in Vienna, Austria. Environmental research. 183, 1-14.

DOI:10.1016/j.envres.2020.109238

  • Kostko N. (2022). Pokazateli gorodskoy identichnosti kak elementa sotsial'nogo prostranstva goroda [Indicators of urban identity as an element of the city’s social space]. Zhurnal sotsiologii i sotsialnoy antropologii [The Journal of Sociology and Social Anthropology]. 25(1), 190–216.

 DOI:10.31119/jssa.2022.25.1.7

  • Lalli, M. (1988). Urban Identity. In، Canter, J. C. Jesuino, L. Soczka and G. M. Stephenson (Eds.) Environmental Social Psychology. NATO ASI Series (Series D، Behavioural and Social Sciences), 45. Dordrecht, NL، Springer, Kluwer Academic Publishers.
  • Li, H. & Wang, Z. & Sheng-Xian Teo, B. & Khalidah Md Yusoff, S. (2022). Urban identity as a factor in increasing the urbanization efficiency in China. Journal of Eastern European and Central Asian Research (JEECAR), 9(4), 581-592.

DOI:10.15549/jeecar. v9i4.1037

  • Lynch, K. (1960). The image of the city. MIT press. ‏
  • Lynch, K. (1981). A Theory of Good City Form. MIT press. ‏
  • Mayes, R. (2010). Doing cultural work، Local postcard production and place identity in a rural shire, Journal of Rural Studies, 26, 1-11.

DOI: 10.1016/j.jrurstud.2009.06.002

  • Novikova, E. & Mityagina. V. & Gureeva, A. & Makhortova, T. (2018). Banding in Urban Discourse Space regions identify as attraction factor. The international scientific and practical conference current issues of linguisties and diacties, 50, 01066

DOI: 10.1051/shsconf/20185001066

  • Oktay, D. (2002). The quest for urban identity in the changing context of the city، Northern Cyprus. Cities. 19(4), 261-271. ‏

DOI: 10.1016/S0264-2751(02)00023-9

  • Porio, E. (2014). Sustainable development goals and quality of life targets، Insights from metro manila. Current Sociology, 63(2), pp 244–260.

DOI:10.1177/0011392114556586

  • Proshansky, H. M. (2016). The city and self-identity. Environment and behavior, 10(2), 147-169. ‏

DOI:10.1177/0013916578102002

  • Proshansky, H. M., & Fabian, A. K. & Kaminoff, R. (1983). Place-identity: physical world socialization of self. Journal of Environmental Psychology, 3(1), 57-83. ‏

DOI:10.1016/S0272-4944(83)80021-8

  • Redfield, R. (1947). The folk society. American Journal of sociology, 52(4), 293-308. ‏

DOI:10.1086/220015

  • Relph, E. (1976). Place and placelessness, (1st Ed.) ‎ SAGE Publications Ltd. ‏

https://www.academia.edu/2267965/Place_and_placelessness_Edward_Relph

  • Sıramkaya, S. B. (2019). The effect of change in urban squares on urban identity، the case of Konya. Architecture Research, 9(1), 7-15. ‏

DOI: 10.5923/j.arch.20190901.02

  • Stokols, D. (2013). Group x place transactions، some neglected issues in psychological research on settings. In Toward a psychology of situations. Psychology Press.
  • Tölle, A. (2010). Urban identity policies in Berlin، from critical reconstruction to reconstructing the Wall, Cities, 27(5), 348-357.

DOI:10.1016/j.cities.2010.04.005

  • Tönnies, F. (1887). Gemeinschaft und Gesellschaft: Abhandlung des Communismus und des Socialismus ALS empirischer Culturformen. Fues.
  • ‏ Tuan, Yi-Fu. (1980). Rootedness versus sense of place, Landscape, 24(1), 3–8.
  • Udeaja, C. & Trillo, C. & Awuah, K. G. & Makore, B. C. & Patel, D. A. & Mansuri, L. E., & Jha, K. N. (2020). Urban heritage conservation and rapid urbanization: insights from Surat, Sustainability. 12(6).‏

DOI:10.3390/su12062172

  • Wang, S., & Chen, J. (2015). The influence of place identity on perceived tourism impacts. Annals of Tourism Research. 25, 16 -28.

DOI:10.1016/j.annals.2015.02.016

  • Wang, Q. (2019). Gender, race/ethnicity, and entrepreneurship: women entrepreneurs in a US south city. International Journal of Entrepreneurial Behavior & Research, 25(8), 1766-1785.

DOI: 10.1108/IJEBR-05-2017-0156

  • Wirth, L. (1938). Urbanism as a Way of Life. American journal of sociology, 44(1), 1-24. ‏

https://www.jstor.org/stable/2768119

  • Zhou, W. (2016). Construction of traditional cultural tour landscape field based on city memory--Taking Nanjing Fuzimiao (Confucius Temple) Qinhuai Scenic Area as an example. In SHS Web of Conferences, 24, 01005. EDP Sciences.

https://doi.org/10.1051/shsconf/20162401005