واکاوی تحولات در ساختار گونه های مسکونی بافت تاریخی شهر بروجرد از دوره قاجار تا پهلوی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

بروجرد دارای بافت تاریخی ارزشمندی است اما به‌واسطه­ تغییرات شیوه زندگی، مهاجرت و تغییرات اقتصادی، بخش وسیعی از بافت ارزشمند این شهر طی چندین دهه اخیر دچار دگرگونی و تغییرات اساسی شده است. در این راستا شناخت سازمان فضایی و کالبدی خانه­های این شهر و تحلیل الگوهای به‌کاررفته­ در آن‌ها امری ضروری است. سؤال اصلی در این پژوهش این است که درگذر زمان (از دوره قاجار تا پهلوی) چه تغییراتی در سطح ساختار فضایی و کالبدی خانه­های دوره­ی قاجار و پهلوی بافت تاریخی شهر بروجرد رخ‌داده است؟ روش انجام این پژوهش درواقع شامل روش ­های تحلیلی- توصیفی و تحلیل نرم ­افزار است و راهبرد آن روش نحو فضا و مکمل آن جمع­آوری نمونه موردی و آنالیز آن‌ها است. پژوهش شامل دو مرحله است؛ بخش اول شامل مطالعات کتابخانه ­ای و اسنادی و همچنین مشاهده و برداشت میدانی است،‌و در بخش دوم که رویکرد کمی پژوهش است به کمک نرم ­افزار تخصصی نحو فضا نمونه­ های موردی انتخابی مورد تحلیل قرار می­ گیرند. برآیند این پژوهش بیانگر این موضوع است که باوجود مشترک بودن ساختار درون‌گرایی خانه­ های دوره قاجار و پهلوی در بافت تاریخی شهر بروجرد، تحولات شگرفی در این خانه ­ها از دوره قاجار تا پهلوی اتفاق افتاده است. این موضوع را می ­توان چه ازنظر ساختار کالبدی فضایی که شامل، الگوی شکل­ گیری، هندسه بنا، متراژ بنا، تزیینات به‌کاررفته در بنا، تنوع و تعدد فضاها و همچنین چه از نظر پیکره ­بندی فضایی خانه ­ها که شامل لایه­ بندی مناسب پلان مجموعه فضایی، نفوذپذیری، توجه به محرمیت و ایجاد سلسله‌مراتب مناسب­ خانه ­های دوره­ قاجار نسبت به پهلوی مشاهده کرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analyzing the Changes in the Structure of Residential Types in the Historical Context of Borujerd City From Qajar to Pahlavi period

نویسندگان [English]

  • Mohsen Afshari
  • Farhad Chegeni
Assistant Professor, Art University of Isfahan, Faculty of Architecture and Urban Design, Isfahan, Iran.
چکیده [English]

Borujerd has a valuable historical context. But due to lifestyle changes, immigration and economic changes, a large part of the valuable context of this city has undergone major transformations and changes in recent decades. In this regard, it is essential to know the spatial and physical organization of the houses of this city and analyze the patterns used in them. The main question in this research is: over time (from Qajar to Pahlavi period), what changes have occurred in the spatial and physical structure of the Qajar and Pahlavi houses of the historical context of Borujerd city? The method of conducting this research actually includes analytical-descriptive methods and software analysis. Its strategy is the space syntax method and its complement is the collection of case samples and their analysis. The research consists of two stages. The first part includes library and documentary studies as well as field observation and observation. In the second part, which is a quantitative research approach, selected case examples are analyzed with the help of specialized software of space syntax. The result of this research shows that despite the common introversion structure of Qajar and Pahlavi period houses in the historical context of Borujerd city, tremendous changes have happened in these houses from Qajar to Pahlavi period. This issue can be seen in terms of the physical structure of the space, which includes the pattern of formation, the geometry of the building, the size of the building, the decorations used in the building, the diversity and multiplicity of spaces. Also, it can be seen in terms of the spatial configuration of the houses, which includes the appropriate layering of the spatial complex plan, permeability, attention to privacy and the creation of appropriate hierarchies of the houses of the Qajar period compared to the Pahlavi.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Qajar period houses
  • Pahlavi period houses
  • configuration of space
  • space syntax
  • Borujerd city

مراجع

  • چگنی، فرهاد، و دیده­بان، محمد، و حصاری، پدرام .(1400). شناخت پیکره­بندی فضایی خانه­های سنتی و معاصر با استفاده از تکنیک نحو فضا (مطالعه موردی: محله صوفیان بروجرد)، اندیشه معماری، 5(9)، 183-166. DOI: 10.30479/AT.2020.13095.1490
  • حسینی، علی، و فروتن، منوچهر، و صالحی، سعید. (1397). گونه­شناسی خانه­های سنتی اراک، معماری و شهرسازی آرمانشهر، 11(25)، 44-27.
  • حسینی­نیا، مهدی، و حاجی­زاده باستانی، کریم، و شهبازی شیران، حبیب و همکاران. (1399). گونه شناسی خانه­های تاریخی در بافت قدیم شهر اردبیل، پژوهش­های باستان شناسی ایران، 10(26)، 214-189. DOI: 10.22084/NBSH.2020.21973.2162
  • حیدری، علی­اکبر، و قاسمیان اصل، عیسی، و مریم، کیایی. (1396). تحلیل ساختارفضایی خانه­های سنتی ایران با استفاده از روش نحو فضا، مطالعه موردی: مقایسه خانه­های یزد، کاشان و اصفهان، شهر ایرانی اسلامی، 7 (28)، 33-21.
  • حصاری، پدرام، و زندیه، مهدی، و چگنی، فرهاد. (1400). ارزیابی الگوهای سازنده کالبدی فضایی تأثیرگذار در بافت مسکن بومی محله صوفیان شهر بروجرد، باغ نظر، 18(102)، 38-25. DOI: 10.22034/bagh.2021.269404.4779
  • رهروی پوده، ساناز، و ولی بیگ، نیما، و دهقان، نرگس، و مسعود، محمد. (1397). گونه­شناسی کالبدی فضاهای اصلی خانه­های چند طرف ساخت شهر اصفهان در گستره شکل تهرنگ، صفه، 28(82)، 148-127. DOI: 20.1001.1.1683870.1397.28.3.7.8 
  • زارعی، سعیده، و یگانه، منصور. (1398). تحلیل ارتباط همگنی و توزیع­پذیری با پایداری روابط اجتماعی در فضاهای خانه­های سنتی ایران (مطالعه موردی: کاشان)، معماری و شهرسازی، 7(1)، 112-99. DOI: 10.22061/jsaud.2019.4246.1282 
  • سالم، محمددانا، و حسن­پور، فرامرز، و دژدار، امید. (1397).گونه شناسی و ارزیابی کارایی فضای باز و نیمه‌باز مسکن بومی با تأکید بر مؤلفه‌های کیفیت محیط، مطالعه موردی غرب کردستان، تحقیقات جغرافیایی، 34(1)، 141-131. DOI: 10.29252/geores.34.1.131
  • سجادزاده، حسن، و ایزدی، محمد سعید، و حقی، محمدرضا. (1396). بازآفرینی محلات فقیرنشین شهری بر تحلیل پیکره ­بندی فضایی (نمونه مطالعاتی: شهر همدان)، محیط‌شناسی، 43 (1)، 15-1. DOI: 10.22059/JES.2017.62050
  • سیادتان، سعیدرضا، و پورجعفر، محمد رضا. (1393). آزمون کاربرد گراف توجیهی در معماری ایرانی-اسلامی (نمونه ­های موردی: خانۀ رسولیان یزد، خانه­ای در ماسوله)، نقش‌جهان، 4(3)، 39-27. DOI: 20.1001.1.23224991.1393.4.3.4.2 
  • فرح‌بخش، مرتضی، و حناچی، پیروز، و غنائی، معصومه. (1396). گونه ­شناسی خانه­ های تاریخی بافت قدیم شهر مشهد، از اوایل قاجار تا اواخر پهلوی اول، مطالعات معماری ایران، 6(12)، 116-97.
  • قاسمیان اصل، عیسی، و نصر، طاهره. (1397). بررسی مطلوبیت فضایی خانه­ های سنتی بر اساس مؤلفه‌های راندمان عملکردی، مطالعه موردی: خانه­ های دوره قاجار شهر یزد، مطالعات محیطی هفت حصار، 6(23)، 121-107. http://hafthesar.iauh.ac.ir/article-1-547-fa.html
  • قاسمی سیجانی، مریم، و معماریان، غلامحسین. (1389). گونه ­شناسی خانه­های دوره­ی قاجار در اصفهان، هویت شهر، 4(7)، 94-87. DOI: 20.1001.1.17359562.1389.4.7.9.4
  • کمال­پور، حسام، و معماریان، غلامحسین، و فیضی، محسن و همکاران. (1391). ترکیب شکلی و پیکره­ بندی­ فضایی در مسکن بومی: مقایسه تطبیقی عرصه­ بندی فضای مهمان در خانه­ های سنتی کرمان، مسکن و محیط روستا، 31 (138)، 16-3. http://jhre.ir/article-1-404-fa.html
  • کیایی، مهدخت، و سلطان­زاده، حسین، و حیدری، علی­اکبر. (1398). سنجش انعطاف ­پذیری نظام فضایی با استفاده از تکنیک چیدمان فضا(مطالعه موردی: خانه ­های شهر قزوین)، باغ نظر، 16 (71)، 76-61. DOI: 10.22034/BAGH.2019.86874
  • مداحی، سید مهدی، و معماریان، غلامحسین. (1395). خوانش پیوند سازمان فضایی خانه و شیوه زندگی در معماری بومی (مطالعه موردی: شهر بشرویه)، مسکن محیط روستا، 37(164)، 84-69. http://jhre.ir/article-1-1248-fa.html
  • مرکز آمار ایران. (1399). سرشماری عمومی نفوس و مسکن، مرکز آمار ایران، تهران.
  • همدانی­گلشن، حامد. (1394). بازاندیشی نظریه نحوفضا رهیافتی در معماری و طراحی شهری، مطالعه موردی: خانه بروجردی­ها، کاشان، هنرهای زیبا، 20(2)، 92-85. DOI: 10.22059/JFAUP.2015.56720 
  • همدانی گلشن، حامد، و مطلبی، قاسم، و بهزادفر، مصطفی. (1399). تبیین رابطه پیکره­ بندی فضایی و تعاملات اجتماعی با استفاده از برهم‌کنش نحو فضا و روانشناسی بوم‌شناختی، صفه، 30(1)، 76-59. DOI: 10.29252/SOFFEH.30.1.59
  • Alitajer, S., & Nojoumi, G. M. (2016). Privacy at home: Analysis of behavioral patterns in the spatial configuration of traditional and modern houses in the city of Hamedan based on the notion of space syntax. Frontiers of Architectural Research, 5(3), 341-352. https://doi.org/10.1016/j.foar.2016.02.003
  • Figueiredo, L. (2005). Mindwalk 1.0–Space Syntax Software. Brazil: Laboratório deEstudos.
  • Hessari, P, & Chegeni, F. (2021). The impact of environmental construction on the spatial configuration of traditional Iranian housing (case study: comparison of Dezful and Boroujerd traditional housing). Journal of Architecture and  Urbanism, 45(1), 50-59. DOI:10.3846/JAU.2021.14230
  • Jeong, S., Lee, T. and Ban, Y. (2015). Characteristics of spatial configurations in Pyongyang, North Korea. Journal of Habitat International, 47, 148-157. https://doi.org/10.1016/j.habitatint.2015.01.010
  • Mohareb, N. I. (2009). Street morphology and its effect on pedestrian movement in historical Cairo. Cognitive processing, 10(2), 253-256. DOI: 10.1007/s10339-009-0283-x
  • Manum, B. (2009). A-graph complementary software for axial-line Analysis, Proceeding of the 7th International Space Syntax Symposium, Stockholm, Sweden, 1-7.
  • Hillier, B. (2012). The relationship of spatial configuration and socio‐economic conditions in São Paulo, Brazil. Proceedings of the Eighth International Space Syntax Symposium, Santiago de Chile.
  • Pfeifer, G. & Brauneck, P. (2008). Courtyard Houses: A Housing Typology, Berlin: Springer.
  • Rodriguez, C., Lima Sakr, F., Griffiths, S. and Tandy, C.R. V. (1967). The Isovist method of landscape survey, in Symposium: Methods of Landscape Analysis. Ed (HC Murray). London: Landscape Research Group, 9-20.
توسعه پایدار شهری
دوره 3، شماره 8
آبان 1401
صفحه 1-20

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار